Tematem mojej pracy licencjackiej są zagrożenia wynikające z nadużywania Internetu przez dzieci w wieku szkolnym. W tym też kierunku przeprowadziłam badania naukowe. W celu dokładnego wyjaśnienia i zrozumienia terminu badania naukowego, poniżej przedstawię kilka wybranych przeze mnie definicji tego pojęcia.
Według W. Zaczyńskiego badanie naukowe jest wieloetapowy proces zróżnicowanych działań, których celem jest zapewnienie obiektywnego, dokładnego i wyczerpującego poznania obranego wycinka rzeczywistości przyrodniczej, społecznej lub kulturowej[1].
Inną definicję prezentuje J. Pieter, w której badanie naukowe może występować w szerokim, pośrednim i wąskim znaczeniu. W najszerszym znaczeniu badanie naukowe jest pojmowane jako ,,[...] ogół czynności - w obrębie pracy naukowej - od powzięcia i ustalenia problemu aż do opracowania materiałów naukowych włącznie[2]. W znaczeniu pośrednim badanie naukowe obejmuje dwie grupy czynności: przygotowawcze i wykonawcze, a konkretnie wszystkie czynności związane z podjęciem i umotywowaniem wyboru tematu jako problemu badawczego oraz czynności związane z doborem lub wypracowaniem specjalnie dla rozwiązania konkretnego problemu metod i narzędzi badawczych, a także z praktycznym ich zastosowaniem[3]. Według trzeciego wąskiego znaczenia badanie naukowe sprowadzane jest do czynności związanych ze zdobywaniem materiału naukowego, czyli z praktycznym użyciem metod badawczych.
Ch. Frankfort-Nachmias i D. Nachmias twierdzą, że badanie naukowe jest całym schematem działań, które naukowcy podejmują w celu wytworzenia wiedzy[4].
Przy przeprowadzeniu badań naukowych bardzo ważne jest wyznaczenie ich celu. Według W. Zaczyńskiego cel jest to ,,bliższe określenie tego, do czego zmierza badacz, co pragnie osiągnąć w swoim działaniu"[5].
Inne spojrzenie na cel badań miał J. Gnitecki, który wyróżnił trzy rodzaje celów badań: poznawcze, teoretyczne i praktyczne. Cel poznawczy związany jest przede wszystkim z opisem, wyjaśnieniem i przewidywaniem zjawisk pedagogicznych. Cel teoretyczny jest związany z podejmowaniem zadań o charakterze teoretycznym np. opracowanie teoretycznego modelu zajęć dydaktyczno - wychowawczych. Cel praktyczny jest związany z realizacją zadań praktycznych i może się sprowadzać np. do odpowiednich dyrektyw pedagogicznych, czyli praktycznych wskazówek kierowanych do nauczycieli, rodziców, uczniów[6].
Przy przeprowadzeniu badań bardzo istotnym zagadnieniem jest również wyodrębnienie przedmiotu badań.
A. W. Maszke uważa, że przedmiotem badań pedagogicznych mogą być wszelkie obiekty, rzeczy oraz zjawiska i procesy, którym one podlegają i w odniesieniu do których formułujemy pytania badawcze[7].Inne spojrzenie ma H. Muszyński który uważa, że przedmiotem badań pedagogicznych powinny być nie tylko procesy wychowania zachodzące w skali mikro, w ramach poszczególnych instytucji oświatowo - wychowawczych, lecz także procesy zachodzące w skali makro, więc działalność całej sieci tych instytucji"[8].
Przedmiotem badań mojej pracy są zagrożenia wynikające z nadużywania Internetu przez dzieci w wieku szkolnym.
Natomiast celem pracy jest wpływ zagrożeń wynikających z nadużywania Internetu na dzieci w wieku szkolnym oraz opracowanie wskazówek jak im zapobiegać.
W celu przeprowadzenia badań naukowych oprócz odpowiedniego sformułowania celu oraz przedmiotu badań, niezbędne jest sformułowanie problemów badawczych.
Według W. Zaczyńskiego problemy badawcze są słownym sformułowaniem dostrzeżonych trudności, a jednocześnie dobrowolnie obranymi zadaniami poznawczymi[9].
Nie każde pytanie można uznać za problem naukowy (badawczy). Jest nim zdaniem J. Pietera tylko swoiste pytanie, czyli takie które (...) zakłada pewną wiedzę, coś się wie formułując problem, a czegoś się nie wie, i właśnie o to chodzi, aby się dowiedzieć, czyli aby poznać prawdę[10].
Według przedstawionych wcześniej założeń teoretycznych będę badań następujące problemy badawcze:
1. Jakie są główne zagrożenia dla dzieci w wieku szkolnym wynikające z nadużywania Internetu?
2. Jak często zagrożenia wynikające z nadużywania Internetu występują wśród dzieci w wieku szkolnym?
3. Jaki wpływ na dzieci mają zagrożenia wynikające z nadużywania Internetu przez dzieci w wieku szkolnym?
4. Jakie są sposoby zapobiegania zagrożeniom wynikającym z nadużywania Internetu przez dzieci w wieku szkolnym?
W odniesieniu do wymienionych wyżej problemów, przyjęłam hipotezy robocze, czyli pewne założenie, bądź stwierdzenie, które w danym momencie uważamy za prawdziwe lub najbardziej wiarygodne. Hipoteza pochodzi z języka greckiego, gdzie hypothesis oznacza przypuszczenie.
J. Pieter przez hipotezę rozumie pewien rodzaj założeń w pracach naukowych. Hipoteza jest naukowym przypuszczeniem co do istnienia lub nieobecności danej rzeczy czy zjawiska w określonym miejscu lub czasie (...) oraz co do związku zależności danych zjawisk od innych lub związku pojęć bądź wielkości matematycznych o znaczeniu ustalonym[11].
Dla Z. Zaborowskiego hipotezy to pewne przypuszczenia co do kierunku i charakteru zależności między zjawiskami[12].
W związku z tym uzasadnione wydaje się przyjęcie hipotez, które będą przypuszczalnymi odpowiedziami na zakładane problemy badawcze.
1. Do głównych zagrożeń dla dzieci wynikających z nadużywania Internetu należy kontakt z niebezpiecznymi treściami np. pornografią.
2. Zagrożenia wynikające z nadużywania Internetu występują niemalże codziennie.
3. Zagrożenia wynikające z nadużywania Internetu powodują skrzywienia kręgosłupa, złe samopoczucie, przykurcze mięśni, złe emocje, agresywność.
4. Prawdopodobnie jednym z najczęściej stosowanych sposobów zapobiegania zagrożeniom jest wyznaczenie czasu korzystania z Internetu przez dzieci.
Głównym warunkiem skutecznego rozwiązywania problemów badawczych jest właściwy dobór lub samodzielne skonstruowanie trafnych i rzetelnych sposobów postępowania badawczego. Nazywa się je najczęściej metodami lub technikami badań zalecanymi albo faktycznie stosowanymi w danej nauce.
Według J. Pietera o metodzie naukowej można mówić w dwóch znaczeniach:
ü jako o całokształcie sposobów badawczego docierania do prawdy i pojęciowego przedstawiania prawdy poznanej;
ü jako o sposobach uzyskiwania tak zwanego materiału naukowego, czyli w znaczeniu roboczej metody badań[13].
Według T. Kotarbińskiego metoda to powtarzalny sposób działania zwiększający jego sprawność, sposób, który jest wyznaczany za pomocą spójnego zbioru reguł (dyrektyw)[14].
S. Nowak ujmuje metodę badań jako powtarzalny i skuteczny sposób rozwiązywania ogólnego problemu badawczego[15].
Do wskazanej metody należy wybrać odpowiednią technikę badawczą.
Według A. Kamińskiego technika badawcza to przede wszystkim sposób zbierania materiału opartego na starannie opracowanych dyrektywach, które są dokładne, jasne i ścisłe, weryfikowane w badaniach różnych nauk społecznych i dzięki temu posiadających walor użyteczności międzydyscyplinarnej[16].
Zdaniem M. Łobockiego techniki są bliżej skonkretyzowanymi sposobami realizowania zamierzonych badań[17].
Z kolei narzędzie badawcze jest to „przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań”[18].
W badaniach do mojej pracy jako metoda posłużył mi sondaż diagnostyczny.
Według T. Pilch i T. Bauman metoda sondażu diagnostycznego jest „sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasileniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych i wszelkich innych zjawisk instytucjonalnie nie zlokalizowanych ― posiadających znaczenie wychowawcze ― w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje”[19].
Aby uzyskać szczegółowe i rzetelne informacje zastosowałam ankietę jako technikę badawczą.
Według W Kopalińskiego ankieta to zbieranie informacji przez zadawanie pytań: badanie różnych dziedzin życia, zagadnień, poglądów, opinii publicznej za pomocą pytań zadawanych określonej grupie osób[20].
T. Pilch uważa, że dobór badanej populacji oraz terenu badań ma zasadniczy wpływ na rozwiązywanie problemów badawczych i potwierdzenie sformułowanych hipotez roboczych. Zanim przystąpiłam do badań, starałam się je zaplanować. Po sformułowaniu problemów badawczych i postawieniu wstępnych hipotez, dokonałam wyboru metod, technik i narzędzi badawczych. Po dokonaniu wyboru, przygotowałam arkusze kwestionariuszy ankiety, w których zamieściłam pytania, na które chciałam uzyskać odpowiedzi. Według T. Pilcha i T. Bauman wybór terenu badań to przede wszystkim typologia zagadnień, cech i wskaźników, jakie muszą być zbadane, odnalezienie ich na odpowiednim terenie, u odpowiednich grup społecznych lub w układach i zjawiskach społecznych i następnie wytypowanie rejonu grup, zjawisk i instytucji jako obiektów naszego zainteresowania[21]. Moje badania zostały przeprowadzone w kwietniu 2019 roku w szkołach podstawowych wśród rodziców dzieci uczęszczających do klas III. Szkoły Podstawowe na których terenie zostało przeprowadzone badanie to: Szkoła Podstawowa im. Stanisława Konarskiego w Raciążu, Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Osieku, Szkoła Podstawowa im. Władysława Stanisława Reymonta w Koziebrodach, Szkoła Podstawowa im. Władysława Stanisława Reymonta w Szczutowie.
Badania przebiegały bez komplikacji, a respondenci chętnie wzięli w nich udział. Zebrane informacje pozwoliły mi rozwiązać moje problemy badawcze, a także potwierdzić lub zanegować postawione wcześniej hipotezy.
W badaniu wzięło udział w sumie 68 rodziców z czterech wytypowanych wcześniej szkół. Zanim przystąpiłam do badań, starałam się je zaplanować. Po sformułowaniu problemów badawczych i postawieniu wstępnych hipotez, dokonałam wyboru metod, technik i narzędzi badawczych. Po dokonaniu wyboru, przygotowałam arkusze kwestionariuszy ankiety, w których zamieściłam pytania, na które chciałam uzyskać odpowiedzi. Dokładne dane dotyczące płci badanych osób zostały przedstawione na wykresie 1.
Wykres 1. Płeć badanych osób
Źródło: opracowanie własne
Z danych przedstawionych na wykresie wynika, że ponad połowę badanych stanowiły kobiety - 59%, z kolei mężczyźni stanowili 41%. Ankietowanych zapytano o wiek, a wyniki przedstawiono na wykresie 2.
Wykres 2. Wiek badanych osób
Z wykresu wynika, że ponad połowa osób wypełniająca ankietę znajdowała się w przedziale wiekowym 31-40 lat ― 83%. W grupie wiekowej 31-40 lat kobiety stanowiły 48% badanych, mężczyźni stanowili 35%. Na drugim miejscu wśród kobiet najliczniejszą grupę stanowiły osoby z przedziału wiekowego 20-30 lat ― 40%, z czego 25% stanowiły kobiety, a pozostałe 15%. Wśród kobiet ankietę wypełniły dwie matki poniżej 20 roku życia, ale ani jeden mężczyzna w tym przedziale wiekowym. Podczas gdy kobiet w przedziale wiekowym powyżej 51 roku życia było trzy, to nie było ani jednego mężczyzny w tym wieku. Kolejne pytanie dotyczyło wykształcenia badanych osób. Uzyskane wyniki przedstawiono na wykresie 3.
Wykres 3. Wykształcenie badanych osób
Z danych wynika, że wśród kobiet najwięcej miało wykształcenie średnie ― 58%, z kolei wśród mężczyzn ankietę wypełniło najwięcej osób z wykształceniem zawodowym ― 10%. W badanej grupie kobiet nie było żadnej z wykształceniem podstawowym. Ankietowanych zapytano o ilość dzieci w rodzinie, a wyniki przedstawiono na wykresie 4.
Wykres 4. Ilość dzieci
Ankietowani łącznie posiadają 70 dzieci. Zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn dominowały osoby z 1 dzieckiem w rodzinie ― 56% kobiet i 21% mężczyzn. Na drugim miejscu znalazły się osoby z dwojgiem dzieci ― kobiety stanowiły 38%, mężczyźni 19% osób. Nieliczne osoby posiadały troje i powyżej trzech dzieci. Kolejne pytanie dotyczyło płci badanych dzieci. Wyniki przedstawiono na wykresie 5.
Wykres 5. Płeć dzieci
Z przedstawionych danych wynika, że ankietę wypełniły osoby u których dominowały dziewczynki - stanowiły one 54% ogółu dzieci, z kolei chłopcy stanowili 46%.
Niniejszy rozdział jest opracowaniem wyników badań własnych przeprowadzonych wśród rodziców dzieci w wieku szkolnym. Umożliwił on zweryfikowanie sformułowanych wcześniej hipotez. Ankietowanym przedstawiono kilka sytuacji i zapytano ich o to, która z nich przytrafiła się ich dziecku. Wyniki przedstawiono na wykresie 6.
Wykres 6. Sytuacje, które zdarzyły się dziecku
Z wykresu wynika jednoznacznie, iż rodzice dzieci uważają w większości że dzieciom nie przytrafiają się w Internecie jakieś nieprzyjemne sytuacje. Jeśli już się pojawiły to zdaniem 25% badanych miały formę wulgarnego wyzywania, straszenia i szantażowania, a inną formą było podszywanie sie pod ucznia ― tak uznało 19% ankietowanych. Kolejne pytanie dotyczyło tego jakie prywatne informacje dziecko podawało na swój temat w Sieci. Wyniki zamieszczono na wykresie 7.
Wykres 7. Informacje podawane przez dziecko w Sieci
Źródło: opracowanie własne.
*dane na wykresie nie sumują się do 100, ponieważ ankietowani mogli udzielić kilka odpowiedzi
Kolejne pytanie dotyczyło tego jakie zdaniem rodziców mogą być zagrożenia dla dzieci w Internecie. Wyniki przedstawiono na wykresie 8.
Wykres 8. Sytuacje, które zdarzyły się dziecku w Sieci
Najwięcej rodziców zadeklarowało, iż dziecku w Sieci przytrafiło się wulgarne wyzywanie, straszenie i szantażowanie przez inną osobę ― 25%. Na drugim miejscu rodzice przyznawali, że zdarzało się iż ktoś podszywał się pod ich dziecko ― taka sytuacja miała miejsce zdaniem 19% rodziców. Rodzice wymieniali także publikowanie i rozsyłanie kompromitujących informacji o uczniach ― 10% i inne, ― hejtowanie.
Ankietowanych zapytano o inne mogące występować zagrożenia dla dzieci w Internecie. Wyniki przedstawiono na wykresie 9.
Wykres 9. Zagrożenia występujące w Internecie
...
scully29