Kendall - zaburzenia okresu dziecinstwa i adolescencji.pdf

(8137 KB) Pobierz

Zaburzenia

okresu dzieciÒstwa

i adolescencji

Rozdzia˘ 3

Specyficzne problemy zwi‡zane

z zaburzeniami okresu dzieciÒstwa

Dzieci nie s‡ „ma˘ymi doros˘ymi". S‡ one oczywi˙cie mniejsze fizycznie, ale s‡

tak˝e mniej dojrza˘e emocjonalnie, ich rozwój spo˘eczny i poznawczy nadal

jest w toku i brak im jeszcze do˙wiadczenia. Nic wiÊc dziwnego,

˝e

dzieciom

trudno jest zdawa„ sobie sprawÊ z w˘asnych problemów psychologicznych.

Dzieci ró˝ni‡ siÊ tak˝e od doros˘ych problemami, z których powodu pod-

dawane s‡ terapii, reagowaniem na pewne formy terapii i przebiegiem ich za-

burzeÒ. Dlatego te˝ zrozumienie problemów psychologicznych dzieci i opra-

cowanie metod leczenia wymaga specjalnych badaÒ.

Badacze oceniaj‡,

˝e

w Stanach Zjednoczonych 15-22% dzieci i nastolat-

ków ma powa˝ne, wymagaj‡ce terapii problemy (Costello, Burns, Angold

i Leaf, 1993), ale mniej ni˝ 20% dzieci z problemami uzyskuje faktyczn‡ po-

moc (Tuma, 1989). Jak pokaza˘y prowadzone przez dwadzie˙cia lat badania

pod˘u˝ne, którymi objÊto dzieci z Londynu (Champion, Goodall i Rutter,

1995), wiele z nich równie˝ w wieku doros˘ym cierpi na zaburzenia psychicz-

ne. W przypadku kilku typów zaburzeÒ

˙redni

wiek wyst‡pienia zaburzenia

po raz pierwszy przypada miÊdzy 13. a 25. rokiem

˝ycia;

inne zaburzenia

mo˝na zdiagnozowa„ przed 7. rokiem

˝ycia.

ZajÊcie siÊ tymi problemami ma bardzo du˝e znaczenie zarówno dla do-

tkniÊtych nimi jednostek, jak i dla spo˘eczeÒstwa. Je˙li nie bÊdzie siÊ leczy„

powa˝nych problemów dzieci, one same z nich nie wyrosn‡, natomiast mog‡

sta„ siÊ w przysz˘o˙ci zaburzonymi psychicznie doros˘ymi. Na przyk˘ad doro-

˙li,

u których zdiagnozowano zaburzenie lÊkowe, bardzo czÊsto tak˝e w dzie-

ciÒstwie cierpieli na zaburzenia lÊkowe (np. Last, Hersen, Kazdin, Francis

i Grubb, 1987). Równie˝ ciÊ˝kie zaburzenia psychiczne u dzieci, nawet przej-

˙ciowe,

mog‡ mie„ powa˝ne konsekwencje

czÊsto powa˝niejsze ni˝ u doro-

s˘ych

poniewa˝ zaburzenie mo˝e przeszkadza„ w uczeniu siÊ i rozwoju

dziecka. Dziecko zaburzone psychicznie mo˝e mie„ trudno˙ci z opanowaniem

SPECYFICZNE PROBLEMY ZWI¿ZANE Z ZABURZENIAMI OKRESU DZIECI—STWA

4 5

kluczowych dla ró˝nych okresów

˝ycia

zadaÒ rozwojowych, takich jak rozwój

poczucia w˘asnej warto˙ci, nawi‡zywanie kontaktów z rówies'nikami, rozwi‡-

zywanie konfliktów interpersonalnych i nabywanie wiedzy szkolnej. Te nie-

prawid˘owo˙ci mog‡ z kolei prowadzi„ do wzrostu frustracji i poczucia odrzu-

cenia. Poza tym, je˙li przeminie okres rozwojowy w˘a˙ciwy dla ustalenia siÊ

poczucia w˘asnej warto˙ci i innych wa˝nych funkcji psychicznych, w przypad-

ku niektórych dzieci znalezienie innych mo˝liwo˙ci poradzenia sobie z kon-

kretnymi wyzwaniami rozwojowymi mo˝e okaza„ siÊ trudne.

Prawie wszyscy specjali˙ci zajmuj‡cy siÊ zdrowiem psychicznym, niezale˝-

nie od tego, jaki model czy teoriÊ wyja˙niaj‡c‡ ludzkie zachowanie reprezen-

tuj‡, zgadzaj‡ siÊ co do jednej wspólnej zasady: wczesne lata rozwoju maj‡

istotne znaczenie dla póÍniejszego przystosowania siÊ, a problemy wystÊpuj‡-

ce w tym okresie s‡ zwiastunami póÍniejszego nieprzystosowania. „Ojcem

Cz˘owieka

Dziecko Ma˘e" . Na przyk˘ad je˙li dzieci naucz‡ zachowywa„ siÊ

w sposób aspo˘ecznie agresywny, to znaczna czÊ˙„ z nich pozostanie agresyw-

na. Je˙li agresja nie bÊdzie poddana terapii, stanie siÊ trwa˘‡ cech‡ zachowa-

nia cz˘owieka. Stwierdzono,

˝e

poziom antyspo˘ecznych zachowaÒ w dzieciÒ-

stwie jest dobrym predyktorem poziomu antyspo˘ecznych zachowaÒ w wieku

doros˘ym (np. Robins, 1966; Robins i Price, 1991).

W nastÊpnych rozdzia˘ach opisano symptomy zaburzeÒ, przedstawiono

dane o ich rozpowszechnieniu i wyniki badaÒ naukowych oraz omówiono

charakter i sposoby leczenia konkretnych zaburzeÒ. Zanim jednak zajmiemy

siÊ natur‡ i sposobem leczenia specyficznych zaburzeÒ, zapoznajmy siÊ z

czterema ogólnymi problemami wi‡˝‡cymi siÊ z zaburzeniami psychicznymi

u dzieci w ogólno˙ci: psychopatologi‡ rozwojow‡, czynnikami zwi‡zanymi ze

sprawowaniem opieki rodzicielskiej i z rodzin‡, diagnozowaniem i klasyfika-

cj‡ zaburzeÒ okresu dzieciÒstwa oraz terapi‡ zaburzeÒ u dzieci.

psychopatologia rozwojowa, wywodz‡ca siÊ z badaÒ normalnego rozwoju

dziecka i jego zwi‡zku z nieprzystosowaniem (Cicchetti, 1993), rozpatruje

eprzystosowanie psychologiczne w odniesieniu do g˘ównych zmian zacho-

[

‡cych

w trakcie cyklu

˝ycia.

Nie odwo˘uje siÊ ona do

˝adnej

konkretnej teo-

rii psychopatologii, ale k˘adzie najwiÊkszy nacisk na szybki rozwój zachodz‡-

miÊdzy urodzeniem siÊ a dojrza˘o˙ci‡ (Achenbach, 1990).

Psychopatologia rozwojowa uznaje i podkre˙la znaczenie interakcji miÊdzy

dzieckiem i

˙rodowiskiem.

Istniej‡ ró˝ne style zachowania siÊ, jak równie˝

ró˝ne s‡ przekonania na temat tego, jakie zachowanie jest dopuszczalne, i je-

˙li

.dopasowanie" miÊdzy jednostk‡ a jej kontekstem spo˘ecznym jest z˘e (np.

energiczne dziecko

˝yj‡ce

˙rodowisku,

które nie toleruje nawet normalnego

poziomu aktywno˙ci), doro˙li mog‡ spostrzega„ to jako nieprzystosowanie

(Lerner, Hess i Nitz, 1990). Nacisk, jaki k˘adzie psychopatologia rozwojowa

na interakcjÊ miÊdzy dzieckiem a

˙rodowiskiem,

uwidacznia siÊ w jej podej-

˙ciu

do przystosowania siÊ dziecka do zadaÒ normalnego rozwoju (Sroufe

i Rutter, 1984). WeÍmy jako przyk˘ad nastÊpuj‡ce zadania rozwojowe. MiÊ-

dzy 3. a 5. rokiem

˝ycia

dzieci stoj‡ przed zadaniami nauczenia siÊ samokon-

troli, polegania na sobie i nawi‡zywania kontaktów z rówie˙nikami; zada-

niem dziecka w wieku od 6 do 12 lat jest zrozumienie

˙wiata

spo˘ecznego,

natomiast wyzwaniem wieku m˘odzieÒczego jest nabycie zdolno˙ci elastycz-

nego my˙lenia, uniezale˝nienie siÊ i okre˙lenie swojej to˝samo˙ci. Sukcesy

lub niepowodzenia w stawianiu czo˘a problemom w jednym momencie roz-

woju traktowane s‡ jako podwaliny sukcesu lub niepowodzenia w poradze-

niu sobie z problemami, które trzeba bÊdzie rozwi‡za„ w póÍniejszym okre-

sie

˝ycia.

Zaburzenia wieku dzieciÊcego najlepiej uwidaczniaj‡ siÊ na tle normal-

nego rozwoju. Wa˝n‡ cech‡ psychopatologii rozwojowej jest fakt,

˝e

ocenia

ona zaburzenia u dziecka w porównaniu z tym, co jest normalne dla danego

wieku (Campbell, 1986). Konkretny wzorzec zachowania jest lub nie jest

uznawany za nieprzystosowawczy w zale˝no˙ci od tego, w jakim okresie

˝y-

cia dziecka wystÊpuje. KwestiÊ tÊ rozja˙ni konkretny przyk˘ad. Czy jest to

zaburzenie, kiedy czterolatek do˙wiadcza okre˙lonego lÊku

lÊku ostrego

takiego jak lÊk przed ciemno˙ci‡? Rodzice s‡ speszeni i skrÊpowani zacho-

waniem dziecka, a dziecko wydaje siÊ bardzo zaniepokojone nawet na

wzmiankÊ o tym,

˝e

ma przebywa„ w ciemno˙ci. Dane statystyczne wskazu-

j‡,

˝e

oko˘o 90% dzieci w wieku miÊdzy 2. a 14. rokiem

˝ycia

do˙wiadcza˘o

co najmniej jednego takiego specyficznego lÊku, a lÊk przed ciemno˙ci‡ jest

powszechny u dzieci w takim wieku. Uznanie takiego lÊku za nienormal-

ny by˘oby chyba nies˘uszne, skoro wydaje siÊ on zwyk˘‡ czÊ˙ci‡ normalne-

go rozwoju. W rzeczywisto˙ci mo˝na utrzymywa„,

˝e

to w˘a˙nie dziÊki

przezwyciÊ˝eniu takiego i innych podobnych lÊków dziecko rozwija w so-

bie poczucie kontroli i zaufania w wypadku spotykania siÊ w przysz˘o˙ci

Psychopatologia rozwojowa

Co do jednej kwestii nie ma

˝adnych

w‡tpliwo˙ci

organizm ludzki w trakcie

swego

˝ycia

przechodzi liczne zmiany. Wiele z nich zachodzi w dzieciÒstwie.

Zmiany te obejmuj‡ aspekty poznawcze, emocjonalne, spo˘eczne, seksualne

i biologiczne, wymieniaj‡c tylko kilka z nich. Jedna z dziedzin psychologii, psy-

chologia rozwojowa, bada te i inne zmiany jako czÊ˙„ przebiegu normalnego

rozwoju cz˘owieka. Wiedza pochodz‡ca z badaÒ nad normalnym rozwojem od-

grywa istotn‡ rolÊ w okre˙laniu tego, czym jest nieprawid˘owe przystosowanie.

Wydawnictwo Pax.

(s. 143). Warszawa:

ZABURZENIA OKRESU DZIECI—STWA I ADOLESCENCJI

SPECYFICZNE PROBLEMY ZWI¿ZANE Z ZABURZENIAMI OKRESU DZIECI—STWA

z nowymi, nieznanymi zjawiskami, zagro˝eniem fizycznym czy zagro˝eniem

poczucia w˘asnej warto˙ci. Taki sam lÊk u osoby 22-letniej mo˝e ju˝ by„ nie-

normalny. Okre˙lenie tego, czy lÊk jest normalny czy patologiczny, zale˝y od

wieku, w jakim jest przejawiany, i od tego, jakie zak˘ócenia w codziennym

˝yciu

powoduje.

na przyk˘ad wskaÍnikom rozwodów w USA. Wed˘ug danych przedstawionych

w 1997 roku po˘owa zawartych ma˘˝eÒstw siÊ rozpada. Blisko 40% dzieci do-

rasta w rozwiedzionych rodzinach. Jak dzieci przystosowuj‡ siÊ do zmian

zwi‡zanych z rozwodem? Reakcje dzieci nie s‡ jednorodne i po czÊ˙ci zale˝‡

od ich wieku i p˘ci.

Eksperci twierdz‡,

˝e

wiÊkszo˙„ dzieci w wieku przedszkolnym po rozwo-

dzie rodziców przechodzi 2-, 3-letni okres ponownego przystosowywania siÊ;

mo˝e siÊ to wyra˝a„ w postaci agresji, depresji, niepos˘uszeÒstwa, zastÊp-

czego odreagowywania (acting

out)

i problemów w relacjach z rówie˙nikami

(Hetherington, Stanley-Hagen i Anderson, 1989; Wallerstein, Corbin i Lewis,

1988; Weiss, 1979). Wydaje siÊ jednak,

˝e

po pocz‡tkowym okresie zmartwie-

nia i niepokoju przystosowanie siÊ m˘odszych dzieci ulega poprawie. Na pod-

stawie wywiadów z dzie„mi w wieku przedszkolnym i dzie„mi starszy-

mi, przeprowadzonych po dziesiÊciu latach od rozwodu rodziców, badacze

stwierdzili,

˝e

m˘odsze dzieci przejawia˘y mniej problemów ni˝ dzieci starsze

(Wallerstein i Blakeslee, 1989).

U dzieci w wieku przedszkolnym na przystosowanie siÊ po rozwodzie

wp˘yw wywiera p˘e„ dziecka. Ch˘opcy maj‡ powa˝niejsze i d˘u˝ej trwaj‡ce

problemy z przystosowaniem siÊ ni˝ dziewczynki. Jaki mo˝e by„ tego powód?

Prawdopodobnie dla ch˘opców rozpad ma˘˝eÒstwa rodziców jest bardziej

przykry, by„ mo˝e, gorzej radz‡ sobie z rozwodem, a mo˝e okazuj‡ swoje

cierpienie bardziej otwarcie ni˝ dziewczynki. Inna mo˝liwo˙„, która wyja˙nia

lepsze radzenie sobie dziewczynek po rozwodzie rodziców, to fakt,

˝e

w wiÊ-

kszo˙ci niepe˘nych rodzin matki sprawuj‡ opiekÊ nad dzie„mi, a istniej‡ dane

wskazuj‡ce,

˝e

dzieci znajduj‡ce siÊ pod opiek‡ rodzica tej samej co one p˘ci

po rozwodzie rodziców wykazuj‡ lepsze przystosowanie emocjonalne (Cama-

ra i Resnick, 1988; Furstenberg, 1988; Santrock i Warshak, 1986; Zill, 1988).

Na podstawie innych danych mo˝na przypuszcza„,

˝e

na przystosowanie

siÊ dziecka po rozwodzie mo˝e mie„ wp˘yw jego styl przetwarzania informa-

cji

sposób, w jaki dziecko nadaje sens spo˘ecznemu

˙wiatu.

Dzieci, które

spostrzega˘y swoje

˙rodowisko

spo˘eczne w sposób katastroficzny, przejawia-

˘y

wiÊcej symptomów, natomiast dzieci, które mia˘y poczucie wysokiej kon-

troli osobistej i optymistyczny stosunek do przysz˘o˙ci, przejawia˘y mniej

symptomów (Mazur, Wolchik i Sandler, 1992; zob. tak˝e Kerig, 1998). Posta-

wa jednostki wobec wydarzeÒ mo˝e wp˘ywa„ na jej przystosowanie do tych

wydarzeÒ.

A jak znosz‡ rozwód nastolatki? W okresie wczesnego dorastania pocz‡t-

kowa reakcja czÊsto cechuje siÊ odreagowywaniem

(acting-out)

i trudno˙cia-

-i w szkole oraz wczesnym wycofywaniem siÊ i od˘‡czaniem od rodziny

(Hetherington, 1987; Wallerstein i in., 1988). To uwolnienie siÊ mo˝e mie„

korzystny wp˘yw, je˙li aktywno˙„ poza rodzin‡ wi‡˝e siÊ z pozytywnymi in-

terakcjami ze wspieraj‡cymi i troszcz‡cymi siÊ osobami. Jednak˝e wczesne

Czynniki zwi‡zane ze sprawowaniem opieki

rodzicielskiej i z rodzin‡

Pogl‡d,

˝e

spo˘eczny kontekst rozwoju dziecka ma istotne znaczenie dla psy-

chologicznego przystosowania, jest powszechnie g˘oszony i mocno zakorze-

niony, jak to ju˝ wcze˙niej odnotowali˙my, omawiaj‡c systemowe i behawio-

ralne modele psychopatologii. Oczywiste jest,

˝e

za podstawowy spo˘eczny

kontekst, w którym dziecko siÊ rozwija, uwa˝ana jest jego rodzina.

Wczesne

a jak dzi˙ wiadomo, niepoprawne

wyja˙nienia niektórych po-

wa˝nych zaburzeÒ oskar˝a˘y matkÊ dziecka; s‡dzono,

˝e

zaburzenie auty-

styczne jest wynikiem zimnego i pozbawionego mi˘o˙ci stosunku matki do

dziecka. Chocia˝ obecnie wiadomo,

˝e

takie skrajne wyja˙nienia przyczyn au-

tyzmu s‡ nietrafne (zob. rozdzia˘ 10), ilustruj‡ one wcze˙niejsz‡ sk˘onno˙„

specjalistów zajmuj‡cych siÊ zdrowiem psychicznym, jak i laików, do szukania

wyja˙nieÒ przystosowania psychologicznego we wczesnych praktykach wy-

chowawczych. Wprawdzie podany przyk˘ad okaza˘ siÊ

˙lep‡

uliczk‡, inne do-

ciekania by˘y jednak bardziej owocne.

W niektórych obszarach badaÒ uda˘o siÊ ustali„, jakie style wychowawcze

przyczyniaj‡ siÊ do zaburzeÒ emocjonalnych i zaburzeÒ zachowania u dzieci.

W kilku dalszych rozdzia˘ach przytoczymy badania nad rol‡ zachowaÒ rodzi-

cielskich w przejawianiu przez dzieci zaburzeÒ w zachowaniu oraz nad tym,

jakie korzy˙ci w zmniejszaniu problemów dzieci przynosi szkolenie rodziców.

Inne programy badawcze ustali˘y wp˘yw biologicznych czynników przyczyno-

wych, jak na przyk˘ad w przypadku zespo˘u Downa, zespo˘u genetycznego

wi‡˝‡cego siÊ z upo˙ledzeniem umys˘owym. Poniewa˝ wnioski z badaÒ s‡

ró˝ne w zale˝no˙ci od rodzaju zaburzeÒ u dzieci, szczegó˘owe ich omówienie

oraz komentarze dotycz‡ce roli praktyk rodzicielskich przedstawiono w roz-

dzia˘ach dotycz‡cych konkretnych zaburzeÒ. Na razie rozwa˝my jeden ogólny

problem zwi‡zany z rodzicami

rozwód

i to, co wiemy na temat jego skut-

ków dla dzieci.

Rozwód: korzystne rozwi‡zanie czy krzywda dla dzieci?

Rozwody s‡ zjawiskiem powszechnym na ca˘ym

˙wiecie:

wprawdzie czÊstotli-

wo˙„ i akceptacja rozwodów ró˝ni‡ siÊ w zale˝no˙ci od kultury i pokolenia,

ale rozpadanie siÊ ma˘˝eÒstw wzrasta w alarmuj‡cym tempie. Przyjrzyjmy siÊ

SPECYFICZNE PROBLEMY ZWI¿ZANE Z ZABURZENIAMI OKRESU DZIECII—STWA 49

ZABURZENIA OKRESU DZIECI—STWA I ADOLESCENCJI

od˘‡czanie siÊ od rodziny ch˘opców z rodzin samotnych rodziców mo˝e na-

razi„ ich na wiÊksze ryzyko problemowych zachowaÒ i zwiÊkszy„ ich podat-

no˙„ na antyspo˘eczn‡ presjÊ kolegów (Dornbusch i in., 1985; Steinberg,

1987).

Warto jednak odnotowa„, cho„ nie stanowi to g˘ównego przedmiotu za-

interesowania tej ksi‡˝ki,

˝e

zachowania nastolatków w wieku 13-18 lat

w trakcie rozwodu rodziców s‡ bardzo zró˝nicowane. W jednym z badaÒ po-

d˘u˝nych stwierdzono,

˝e

˙rodkowym

okresie dojrzewania nastolatki,

podobnie jak m˘odsze dzieci, wyra˝aj‡ wkrótce po rozwodzie z˘o˙„, przeja-

wiaj‡ symptomy depresji, a niektóre reaguj‡ wybuchami agresji (Wallerstein

i Blakeslee, 1989; Wallerstein i Kelly, 1974). Ponadto autorzy tych badaÒ

stwierdzaj‡,

˝e

te same nastolatki mia˘y poczucie straty, zdrady i obaw

o przysz˘e

˙rodki

finansowe i trwa˘o˙„ zwi‡zku. Nastolatki w

˙rodkowym

okresie dorastania by˘y te˝ sk˘onne dystansowa„ siÊ od swojej rodziny. Ogól-

nie rzecz bior‡c, przystosowanie poprawia˘o siÊ po pewnym czasie, ale jedna

trzecia starszych dzieci nadal w 5 do 10 lat po rozwodzie przejawia˘a wobec

rozwodu uczucia smutku i z˘o˙ci. NajwyraÍniej, dla niektórych skutki rozwo-

du nie by˘y krótkotrwa˘e.

Dlaczego dzieci, których rodzice siÊ rozwodz‡, wykazuj‡ problemy emo-

cjonalne i problemy z zachowaniem? Mo˝liwe,

˝e

rozwód jest dla dzieci trau-

m‡,

˝e

poczucie trwa˘o˙ci rodziny jest na zawsze naruszone, lub te˝

˝e

prak-

tyki rodzicielskie rozwodz‡cych siÊ doros˘ych s‡ powa˝nie zaburzone. Mo˝e

by„ te˝ tak,

˝e

dzieci te ju˝ przed rozwodem radz‡ sobie gorzej ni˝ inne.

Z metodologicznego punktu widzenia wa˝ne jest, aby badaj‡c ewentualne

ró˝nice w przystosowaniu siÊ dzieci po rozwodzie, bra„ pod uwagÊ ich przy-

stosowanie siÊ przed rozwodem. Badania uwzglÊdniaj‡ce ten postulat prze-

prowadzi˘ i przedstawi˘ Cherlin i jego wspó˘pracownicy (1991). Badacze ci

przedstawili wyniki dwóch pod˘u˝nych badaÒ, jednego przeprowadzonego

w Wielkiej Brytanii, drugiego w USA. Wyniki tych badaÒ wskazuj‡,

˝e

w wy-

padku ch˘opców wp˘yw separacji lub rozwodu na zachowanie i wyniki szkol-

ne znacznie mala˘, kiedy uwzglÊdniono problemy z zachowaniem, poziom

osi‡gniÊ„ i problemy rodzinne wystÊpuj‡ce wcze˙niej

przed rozwodem.

W wypadku dziewcz‡t wp˘yw rozwodu tak˝e stawa˘ siÊ mniej widoczny, ale

w nieco mniejszym stopniu. A zatem warunki wystÊpuj‡ce przed separacj‡

lub rozwodem maj‡ istotny wp˘yw na przewidywania dotycz‡ce przystosowa-

nia siÊ dzieci po rozwodzie.

Dla dzieci prawdopodobnie najtrudniejsza jest sytuacja, kiedy rodzice

wci‡gaj‡ dziecko w ich w˘asne konflikty. Poni˝szy przypadek kliniczny ilu-

struje tak‡ sytuacjÊ.

LizÊ poddawano terapii z powodu silnego lÊku separacyjnego

prawie w ogó-

le nie by˘a w stanie przebywa„ bez matki. WiÊkszo˙„ nocy spa˘a z ni‡ razem

˘ó˝ku.

Kiedy j‡ zostawiano w szkole, odczuwa˘a niezwyk˘y niepokój. Mia˘o to

tak˝e wp˘yw na jej

˝ycie

towarzyskie. Nie mog˘a spÊdzi„ nocy u przyjació˘ i czÊsto

przejawia˘a nieokre˙lone dolegliwo˙ci somatyczne, a tak˝e powa˝niejsze sympto-

my, szczególnie kiedy rodzice starali siÊ j‡ zmusi„ do kontaktów z kolegami albo

do spania we w˘asnym

˘ó˝ku.

Lisa mia˘a 13 lat, a jej rodzice rozwiedli siÊ, kiedy

mia˘a lat 11.

G˘ównym czynnikiem zaostrzaj‡cym jej dolegliwo˙ci, czynnikiem, który wywie-

ra wp˘yw na wiele dzieci rozwodz‡cych siÊ rodziców, by˘o to,

˝e

rodzice wci‡gali

j‡ w ich konflikt. Mama Lisy powiedzia˘a jej,

˝e

tata by˘ strasznie pod˘y... a ojciec

Lisy skar˝y˘ siÊ jej,

˝e

matka zabiera mu wszystkie pieni‡dze i nie przeznacza ich

na dzieci, jak to nakaza˘ jej s‡d. Mama zwierza˘a siÊ córce na temat osobistych

spraw, które stawia˘y ojca w z˘ym

˙wietle.

Kiedy Lisa nie chcia˘a spÊdza„ czasu

z ojcem, ojciec z˘o˙ci˘ siÊ i oskar˝a˘ matkÊ. Dziecko znalaz˘o siÊ w

˙rodku

konfliktu

miÊdzy rodzicami.

eprecjonowanie charakteru drugiego rodzica, próba niszczenia zwi‡zku Lizy

drugim rodzicem, a nawet próby wci‡gniÊcia Lisy w spisek z jednym rodzi-

em przeciwko drugiemu by˘y tymi aspektami rozwodu jej rodziców, które

rzyczynia˘y siÊ, zaostrza˘y i podtrzymywa˘y jej psychologiczne cierpienie,

ak wida„, liczba i jako˙„ kontaktów, jakie dziecko ma po rozwodzie z oby-

wojgiem rodziców, mo˝e by„ istotnym czynnikiem wp˘ywaj‡cym na jego

rzystosowanie.

Diagnozowanie i klasyfikacja zaburzeÒ wieku dzieciÊcego

Psychologowie oraz inni specjali˙ci zajmuj‡cy siÊ zdrowiem psychicznym za-

projektowali i poddali ocenie wiele metod pomiaru ludzkich zachowaÒ. Po-

dobnie jak wszelkie zachowania, zaburzenia psychiczne mog‡ by„ oceniane

za pomoc‡ takich metod, jak kwestionariusze samoopisu, obserwacje,

ustrukturalizowane wywiady i wykonywanie zadaÒ w warunkach laborato-

ryjnych. W wypadku dzieci stosuje siÊ podobne procedury diagnozy jak

w przypadku doros˘ych, ale wystÊpuj‡ pewne istotne ró˝nice, poniewa˝ dzie-

ci czasami nie potrafi‡ wys˘owi„ siÊ lub nie chc‡ wspó˘pracowa„, albo te˝ nie

u˙wiadamiaj‡ sobie swoich emocji lub zachowaÒ. Dlatego te˝ diagnoza psy-

chologiczna w wypadku dzieci obejmuje ocenianie zachowaÒ dziecka przez

rodziców i nauczycieli, ustrukturalizowane wywiady z dzieckiem i jego

rodzicami, a tak˝e kwestionariusze samoopisu i ustrukturalizowane obser-

wacje zachowaÒ.

Diagnozy psychologiczne s‡ u˝yteczne, je˙li s‡ rzetelne i trafne. Ocena rze-

telno˙ci i trafno˙ci to sposób, w jaki psychologowie sprawdzaj‡ warto˙„ testów.

Plik z chomika:

Xiaze

Kendall - zaburzenia okresu dziecinstwa i adolescencji.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: