Literatura-popularna-wykład.docx

Literatura popularna - wykład

WYKŁAD I - 04.10

WPROWADZENIE W ZAGADNIENIA LITERATURY POPULARNEJ

24.01 - test zaliczeniowy

kultura popularna - konfiguracja elementów składających się na kulturę ogólną, która zapewnia możliwie szeroką komunikację społeczną, poprzez znoszenie wszelkich barier - społecznych, ekonomicznych, technologicznych i semiotycznych (Krzysztof Dmitruk)

ü       Clement Greenberg - podział kultury na wysoką i niską (opowiadająca o wartościach - przemysłowa)

ü       Dwight Macdonald - definiowanie kultury masowej - kultura wyższa i masowa (obecna w podręcznikach - obecna na rynku, indywidualność artystycznej wizji - anonimowy, bezosobowy towar, dzieła kierowane do jednostek - do mas, trudny odbiór - łatwy odbiór, sztuka - towar, produkt)

ü       Ernest Van den Haag - istnienie kultury popularnej wiąże się z funkcjonowaniem rynku, na którym dominuje przeciętność, stereotypy - kultura społeczeństwa przemysłowego, przez które kultura się podzieliła - każdy typ kultury zawiera elementy innego typu kultury

ü       kultura masowa - podawanie powtarzalnych treści, które sytuują komunikat po treści odbiorcy - kultura popularna zaś zakłada jednostkowy odbiór >> John Fiske >> kultura popularna tworzy się na styku obszaru masowego przekazu i codziennego doświadczenia - popkultura zakłada kreatywny odbiór tekstu

Marek Krajewski, Kultury kultury popularnej - 3 fazy:

ü       XVIII-XIX w. - powstanie kultury popularnej >> rodzi się burżuazja i chce zdobyć pozycję społeczną - konsumpcja i moda zrodziły się z potrzeby upodobnienia się burżuazji do arystokracji – arystokracji nie wyróżniał już majątek, więc żeby zachować autonomię, stworzono pojęcie gustu i smaku >> kultura wolnego czasu - kobiety czytają romanse, bo mają na to czas i popadają w melancholię - rodzi się moda na smutek i czytanie

ü       XIX w. do lat 50.-60. - umasowienie - standaryzacja kultury popularnej - masowa produkcja dla masowego odbiorcy – kultura popularna staje się ujednolicona i powszechna - spadają ceny towarów, to, co kiedyś było kojarzone z luksusem, stało się elementem codziennego życia - zmiany strategii handlowej - pojawia się reklama - dobra kulturowe stały się produktami wytwarzanymi przez instytucję wyłącznie dla zysku

ü       od lat 60. - odmasowienie

Agnieszka Fulińska, Dlaczego literatura popularna jest popularna? - różne typy odbiorców

ü       intelektualista

ü       miłośnik gatunków

ü       odbiorca na najniższym poziomie świadomości literackiej i recepcyjnej

Stereotypy związane z literaturą popularną:

ü       literatura gatunków - powtarzalność

ü       komercja

ü       moda - ogłupianie

ü       niskość

ü       wyłącznie dla rozrywki

ü       amerykańskość

ü       kicz

Anna Martuszewska, Ta trzecia - problemy literatury popularnej

ü       konwencje literatury popularnej wywodzą się z literatury wysokiej

ü       kształtowanie gustów czytelniczych odbywa się za pośrednictwem literatury popularnej - postulat pisania historii literatury z perspektywy czytelnika

ü       literatura popularna jest wartościowana nie przez sam fakt istnienia stereotypów jej dotyczącej - istotne jest to, jakie stereotypy są używane >> pewne elementy kultury niskiej przechodzą do kanonu, por. jazz, Charlie Chaplin

Kicz wyraża stosunek odbiorcy do tekstu, a nie tekstu do odbiorcy. To człowiek sprawia, że coś staje się kiczowate.

Zasady kiczu wg Wendego >> zasada niedostosowania, kumulacji (nadmiaru), synestezji (przenikanie się wrażeń zmysłowych), przeciętności, komfortu

Skłonność do kiczu jest naturalna dla człowieka.

Żółkiewski - obiegi czytelnicze:

ü       wysokoartystyczny - czytelnik jest przygotowany do swojej roli czytelnika

ü       popularny - autor zna potrzeby czytelników i umie pisać tak, żeby trafić w smak czytelnika, a czytelnik jest tego świadomy

ü       brukowy - czytelnicy gazetowi, bierna lektura anonimowego tekstu

ü       jarmarczno-odpustowy - przepowiednie, relikt

ü       dla ludu - materiały edukacyjne dla chłopów

ü       dla dzieci i młodzieży - obieg wyspecjalizowany

WYKŁAD II – 11.10

POWIEŚĆ KOBIECA

Powieść dla dziewcząt (powieść pensjonarska):

·         przełom XVIII i XIX w.

·         związki z baśnią, powieścią moralizatorska

·         bohaterka w wieku dorastania – opis jej uczuć, emocji, rozterek, zainteresowań

·         dziewczęcy adresat

·         powieści epistolarne, w formie dzienników

·         Klementyna Hoffmanowa, Pamiątka po dobrej matce – pierwsza polska powieść dla dziewcząt; Dziennik Franciszki Krasińskiej

·         Frances Burnett, Mały lord; Mała księżniczka; Tajemniczy ogród

·         Władysława Izdebska, Pamiętnik babuni

·         Lucy M. Montgomery, Ania z Zielonego Wzgórza

·         z czasem zaczęto rozróżniać adresatki takich powieści – inne dla dzieci, inne dla wieku dojrzewania (kwestie emancypacyjne, przygotowanie do samodzielnego życia)

·         XX w. – autonomiczna, w pełni ukształtowana powieść (Ania z Zielonego Wzgórza – pierwszy tom w 1908 r.)

·         powieść pensjonarska:

o       K. Makuszyński, Szaleństwa panny Ewy; Awantura o Basię, Panna z mokrą głową – powieści pozbawione stereotypów płciowych

o       I. Jurgielewiczowa, Ten obcy

o       M. Musierowicz

·         zacieranie się granicy między powieścią dla dziewcząt a powieścią dla kobiet:

o       powieści ukazujące codzienność, uniwersalne sytuacje (koniec lat 70.) – M. Musierowicz – dogmatyczny sposób przedstawiania wartości

o       powieści pokazujące świat dorosłych w niekorzystnym świetle, pokazujące kryzys rodziny – Krystyna Siesicka (Zapałka na zakręcie; Przez dziurkę od klucza)

o       powieść skłaniająca do zmiany rzeczywistości, łamiące tabu – Marta Fox, Tomasz Tryzna, Ewa Nowacka

o       nurt wampiryczny

Romans popularny:

·         teksty epickie z wątkiem miłosnym

·         jako gatunek:

o       utwór jednowątkowy

o       tematyka awanturniczo-miłosna

o       poprzedza powstanie powieści nowożytnej

·         jako konwencja:

o       odmiana literatury popularnej

o       do końca XIX w. rozwój na marginesie literatury elitarnej

o       miłosne perypetie bohaterów

·         tworzone wg określonych schematów: poznanie – zachwyt/odrzucenie – rozłączenie bohaterów – wzrost uczuć – przeszkody – cierpienie bohaterów – nadzieja na zmianę – wrogowie i sprzymierzeńcy – przyspieszenie akcji – totalna katastrofa lub happy end

·         kontrasty pokazujące granicę między wartościami i antywartościami

·         w średniowieczu wątki miłosne zostały sprowadzone do sfery ducha, więc pojawiła się miłość czysta, pokorna, zdolna do wybaczenia

·         romans rycerski

·         w romantyzmie przestano traktować kobietę jako damę serca – pojawia się konflikt między kreacją kobiety a kreacją mężczyzny

·         w XVIII w. pojawia się inny typ czytelnika – zaczyna się czytanie dla przyjemności – czytelnicy mają określone oczekiwania

o       pojawiają się chwyty reklamowe – tytuły, które wskazują na treść powieści

·         polski romans popularny był spokrewniony z literaturą wysoką i chciał ją naśladować, np. archaizowano język, zapożyczano typy bohaterów (Kmicic, Izabela, Wokulski), scenerie (dworek, góry, kresy), wplatano cytaty (z Mickiewicza), czerpano z baśni, legend i mitów

·         odmiany romansu:

o       dworkowy

o       z życia wyższych sfer

o       salonowy

o       buduarowy

o       pornograficzny

o       sensacyjno-przygodowy, kryminalny, egzotyczny

o       prawdziwy – charakter biograficzny, pojawiają się elementy metatekstowe, dokument życia społecznego, odwrócenie tradycyjnego rozdziału ról między mężczyzną a kobietą, burzenie stereotypów

o       antysentymentalny

·         po 49 r. wybuch zainteresowania romansami – kanadyjskie wydawnictwo Harlequin zaczyna wydawać…. (tadadaddam!) harlequiny – bez względu na to, czy autorem był mężczyzna czy kobieta, nadawano autorowi pseudonim, który brzmiał kobieco, ponieważ chciano otrzymać konwencję – od kobiet dla kobiet

Powieść dla kobiet:

·         romans popularny stworzył wiele kompozycyjno-fabularnych rozwiązań, które służą wyrażeniu tęsknoty za życiem w lepszym świecie > stały schemat fabularny polega na tym, że kobieta przeprowadza się na prowincję, która pełni dla niej funkcję kompensacyjną (Zbigniew Marecki, Modele wiejsko-prowincjonalnej arkadii i jej funkcje we współczesnej powieści dla kobiet) > wątki arkadyjskie są zakorzenione kulturowo w literaturze polskiej

o       K. Grochola, M. Kalicińska

·         Samotność w sieci, Janusz L. Wiśniewski

o       Martyna – nowele – on pisał początki, a później reszta była dopisywana przez internautów

WYKŁAD III – 18.10.2016 r.

Powieść rodzinna

·         Kochanowski był poetą polskim, ale inspirował się twórcami obcymi, więc jeśli ktoś chciał sięgnąć do kultury rdzennie polskiej, to trzeba było sięgnąć do niższego obiegu literackiego

·         jeszcze w XIX w. uważano, że zainteresowanie publiczności literackiej jest rzeczą naganną, bo teksty, które się powszechnie podobają przynależną właśnie do kultury niskiej

·         w XIX wieku zaczyna się również awans społeczny klasy robotniczej, która zaczyna tworzyć własną literaturę, własne czasopisma – literatura zaczyna chłonąć to, co niskie – plotki, rewelacje

Powieść rodzinna:

·         źródła – następują szybkie przemiany kulturowe, obyczajowe i techniczne

o       szok kulturowy i cywilizacyjny – kobiety utrzymują dom, są samowystarczalne pod względem ekonomicznym; zanegowanie absolutnej władzy rodzicielskiej; pojawienie się rozwodu na szeroką skalę

·         temat – rodzina, kilka pokoleń (a nie jednostki) – klasyczna powieść rodzinna opisuje okres około 1 wieku, ponieważ jej celem jest pokazanie zmian obyczajowych, tła cywilizacyjnego

·         najważniejszy element – czas jako kategoria filozoficzna (trwanie i przemijanie, koło narodzin i śmierci, przemijanie pokoleń, wartości i pamięci)

·         jedność kompozycyjna – rodzina + czas (różne kompozycje, koncepcje ideowe itp. nie wpływają na zmianę tego schematu)

·         Głowiński, Powieść młodopolska – powieść to zespół scen, ponieważ nie przedstawia się powieści w sposób linearny – wywodzi się to właśnie z powieści rodzinnej, dlatego selekcja mater...