stres.doc

STRES BIOLOGICZNY

H. SELYE

to nieswoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania

(podobna bez względu na rodzaj czynnika wywołującego stres).

Jest pierwotną reakcją adaptacyjną umożliwiającą przystosowanie do nowej sytuacji.

STRES PSYCHOLOGICZNY

R. LAZARUS

to taka relacja między człowiekiem i otoczeniem, która oceniana jest przez niego jako wymagająca wysiłku adaptacyjnego lub przekraczająca jego możliwości oraz godząca w dobre samopoczucie

STRESOR to czynnik powodujący stres.

STRESOR PSYCHOLOGICZNY to taka sytuacja, która:

§         zakłóca tok czynności

§         zagraża czymś człowiekowi

§         utrudnia lub uniemożliwia zaspokojenie potrzeb lub realizacją zadań

RODZAJE SYTUACJI STRESOWYCH (klasyfikacja I)

§         STRESORY - KATAKLIZMY (klęski żywiołowe, wojny)

§         STRESORY OSOBISTE (ważne wydarzenia życiowe)

§         CODZIENNE KŁOPOTY ŻYCIOWE (to małe, lecz uporczywe problemy, które irytują i stresują ludzi)

RODZAJE SYTUACJI STRESOWYCH (klasyfikacja II)

§         sytuacje frustracji (gdy człowiek napotyka utrudnienia, przeszkody w realizacji potrzeb i celów);

§         konflikty wewnętrzne (kiedy występują sprzeczności między ważnymi celami człowieka)

a/ dążenie - dążenie

b/ unikanie - unikanie

c/ dążenie-unikanie

RODZAJE SYTUACJI STRESOWYCH (klasyfikacja III)

§         sytuacje przeciążenia (gdy dochodzi do zaburzenia toku i organizacji działania)

§         sytuacje deprywacji i izolacji (naturalnej, przymusowej, przypadkowej, zadaniowej)

„OSIE STRESU” – biologiczne podłoże stresu

ZDARZENIE                               

odbiór sensoryczny                         interpretacja poznawcza                

drogi czuciowe                                 kora mózgowa                          

       wzgórze                                   układ limbiczny

                                     PODWZGÓRZE

BEZPOŚREDNIE  REAKCJE STRESOWE (reakcje postresowe)

1. REAKCJE WEGETATYWNO - SOMATYCZNE

pocenie się, przyspieszone bicie serca, przyspieszony puls, płytki oddech, „opadanie żołądka”, parcie na pęcherz moczowy, nudności, usztywnienie mięśni całego ciała, drżenie rąk, blednięcie, zaczerwienienie, niemożność usiedzenia w miejscu, wzmożone łaknienie, brak apetytu, zaciśnięte szczęki, nerwoziewy)

2. REAKCJE EMOCJONALNE

irytacja, złość, zamartwianie się, depresja, niepokój, strach, panika, poczucie winy, poczucie wstydu, niepewność, smutek

3. REAKCJE POZNAWCZE

trudności w koncentracji uwagi, zawężenie pola percepcji, trudności w podejmowaniu decyzji, gonitwa myśli, pustka w głowie, usztywnienie myślenia, uporczywe powracanie do tej samej myśli, spadek sprawności umysłowej, zakłócenia pamięci

4. REAKCJE BEHAWIORALNE

§         agresja  (fizyczna, słowna; bezpośrednia, przemieszczona

§         wycofywanie się, izolacja, apatia

§         ucieczka w alkohol, leki, papierosy, sen, objadanie się

§         fiksacja - tendencja do powtarzania danego zachowania mimo, iż nie prowadzi ono do celu

§         regresja - zachowanie zgodne z wcześniejszymi fazami rozwoju

§         tiki nerwowe, obgryzanie paznokci, niepłynność mowy, bruksizm       

Wnioski dla praktyki lekarskiej – to ulubione pytanie na kolokwium J   

PSYCHONEUROIMMUNOLOGIA

to

interdyscyplinarna dziedzina nauki mająca na celu poszukiwanie wyjaśnień wzajemnych relacji między psychiką (zachowaniem), układem nerwowym hormonalnym i odpornościowym.

1.        Warunkowanie odpowiedzi immunologicznej (Ader, Cohen, myszy z genetyczną skłonnością do liszaja rumieniowatego oraz inne wersje: szczury ze wszczepionym nowotworem)

2.      Warunkowa (po warunkowaniu klasycznym) immunosupresja u ludzi: kobiety chorujące na raka jajników poddawane wielokrotnie chemioterapii wykazywały objawy immunosupresji już po przybyciu do szpitala jeszcze przed rozpoczęciem zabiegu (celem podawania leków chemioterapeutycznych jest zatrzymanie procesu podziału szybko dzielących się komórek rakowych – leki te hamują również odtwarzanie się innych szybko dzielących się kom., jakimi są kom. immunologiczne – są więc immunosupresyjne)

Stwierdzono, taka wyuczona zmiana reakcji immunologicznej może wzmacniać bezwarunkowy wpływ leków na układ odpornościowy, co zmniejsza zdolność do walki z rakiem (Maier, Watkins, Flesher, 1997).

3. Badania laboratoryjne na zwierzętach (stres + brak kontroli nad zdarzeniem):

szczury podzielono na trzy grupy: (1) szok elektryczny + możliwość uniknięcia (2) szok elektryczny + brak możliwości uniknięcia (3) kontrolna – bez szoków.

A następnie wszczepiono im komórki nowotworowe. Mierzono zdolność zniszczenia kom. nowotworowych przez układ odpornościowy badanych szczurów.

Wyniki: Zniszczenie komórek rakowych wystąpiło w: 65% w grupie (1), w 55% w grupie (3), a tylko w 27% w grupie (2).

Wniosek: W sytuacji braku kontroli nastąpił spadek aktywności układu odpornościowego.

3.        Eeksperyment Cohena i wsp. (stres a zapadalność na infekcje)

Wśród ochotników dokonano pomiaru wydarzeń życiowych, a następnie części osób podano krople do nosa z wirusem grypy, a części - roztwór soli fizjologicznej. Następnie: przez tydzień izolacja w ośrodku

Wyniki: Wykazano istotny związek między liczbą wydarzeń stresowych a częstością zapadania na grypę.

5. Badanie aktywności układu odpornościowego u osób w różnych sytuacja stresowych: studenci w trakcie egzaminów końcowych, osoby pozbawione snu przez wiele godzin, rozwód, żałoba, opieka nad osobą cierpiącą na chorobę Alzheimera.

Wyniki: W porównaniu z grupami kontrolnymi, odnotowano: zmniejszenie zdolności namnażania limfocytów, zmniejszenie liczby i aktywności komórek T i NK, spadek produkcji przeciwciał.

6. „W zdrowym duchu zdrowe ciało”

Uwaga wstępna: Istnieje specjalizacja mózgu w zakresie doświadczania i ekspresji emocji:

- emocje pozytywne – lewa strona płata przedczołowego;

- emocje negatywne – prawa strona kory przedczołowej.

Eksperyment

1.      Osoby badane: 52 K w wieku 57-60 lat

2.      Na podstawie trzykrotnego pomiaru aktywności kory mózgowej (w różnych sytuacjach poznawczo-emocjonalnych) wyodrębnienie dwóch grup kobiet: optymistek i pesymistek.

3.      Wszystkim osobom badanym podano szczepionkę przeciw wirusowi grypy.

4.      Pomiar poziomu przeciwciał przeciw wirusowi grupy w próbkach krwi pobieranych 3-krotnie w ciągu 6-ciu m-cy.

5.      Wyniki: Kobiety, u których zanotowano największą aktywność lewej części kory przedczołowej wyprodukowały istotnie więcej przeciwciał w porównaniu z kobietami z aktywniejszą prawą częścią mózgu.

Główne anatomiczne i funkcjonalne powiązania między układami

nerwowym-hormonalnym-odpornościowycm

1)         narządy (grasica, śledziona, węzły chłonne) i komórki odpornościowe są unerwione przez nerwy współczulne;

2)         uszkodzenie niektórych struktur mózgu (np. podwzgórza) zmienia przebieg reakcji UI np. produkcja przeciwciał, odrzucanie przeszczepu;

3)         komórki odpornościowe posiadają receptory dla neurotransmiterów i hormonów (zablokowanie receptorów w limfocytach zmienia reakcje immunologiczne);

4)         glukokortykoidy (kortyzol) wywierają silny wpływ hamujący na procesy zapalne, zmniejszenie liczby limfocytów, zdolności ich reakcji na antygen, wytwarzania przeciwciał;

5)         wzrost aktywności podwzgórza po wprowadzeniu antygenu do organizmu;

6)         cytokiny (substancje, za pomocą których komunikuje się UI) modulują funkcje różnych struktur mózgu; ich receptory występują w hipokampie, podwzgórzu, neuronach kory mózgowej;

7)         zmiana zachowań pod wpływem zmian w UI: przeczulica bólowa, spadek aktywności, senność, utrata apetytu;

8)         wymienione struktury mózgu oraz neurotransmitery i hormony zaangażowane są w przebieg procesów psychicznych takich, jak myśli, wyobrażenia, emocje, a w szczególności reakcje stresowe (patrz osie stresu);

Wnioski:

...