Biuletyn 5-6_2007.pdf

(5666 KB) Pobierz
NR 5–6 (76–77)
maj–czerwiec
2007
Bezpłatny dodatek:
płyta DVD z filmem
„Polskie Państwo Podziemne 1939–1945”
BIULETYN
INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
Czarne Juwenalia
– powstanie SKS
KOR – geneza
Solidarność Walcząca
Zima wasza, wiosna nasza!
Dwie teczki, dwa życiorysy – jedno życie esbeka…
Głodem weźmiemy komunę!
W mroku PRL
Śladami zbrodni
numer indeksu 374431
nakład 15000 egz.
cena 7,50 zł
(w tym 0% VAT)
ODDZIAŁY IPN
BIAŁYSTOK
GDAŃSK
ADRESY I TELEFONY
ul. Warsztatowa 1a, 15-637 Białystok
tel. (0-85) 664 57 03
ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia
tel. (0-58) 660 67 00
fax (0-58) 660 67 01
ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice
tel. (0-32) 609 98 40
ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków
tel. (0-12) 421 11 00
ul. Szewska 2, 20-086 Lublin
tel. (0-81) 536 34 01
ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź
tel. (0-42) 616 27 45
ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań
tel. (0-61) 835 69 00
ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów
tel. (0-17) 860 60 18
ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin
tel. (0-91) 484 98 00
pl. Krasińskich 2/4/6, 00-207 Warszawa
tel. (0-22) 530 86 25
ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław
tel. (0-71) 326 76 00
KATOWICE
KRAKÓW
LUBLIN
ŁÓDŹ
POZNAŃ
RZESZÓW
SZCZECIN
WARSZAWA
WROCŁAW
BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący,
Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Filip Musiał,
Barbara Polak, Leszek Próchniak, Jan M. Ruman, Jacek Żurek
Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 0-22 431-83-74), jan.ruman@ipn.gov.pl
Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 0-22 431-83-75), barbara.polak@ipn.gov.pl
Jacek Żurek – sekretarz redakcji (tel. 0-22 431-83-55), jacek.zurek@ipn.gov.pl
Piotr Życieński – fotograf (tel. 0-22 431-83-95), piotr.zycienski@ipn.gov.pl
sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 0-22 431-83-47), maria.wisniewska@ipn.gov.pl
Projekt graficzny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak;
łamanie: Wojciech Czaplicki, Tomasz Ginter; korekta: Anna Kaniewska
Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa
Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa
www.ipn.gov.pl
Druk: „2 K” s.c., ul. Płocka 35/43, 93-134 Łódź
BIULETYN
I N S T Y T U T U P A M I ĘC I N A R O D O W E J
N R 5–6 ( 76–77)
M A J– CZ E R WIE C
2007
SPIS TREŚCI
WYDARZENIA
.......................................................................................... 2
ROZMOWY BIULETYNU
Poszliśmy własną drogą
Z Andrzejem Czumą rozmawia Wojciech Muszyński
...................... 9
KOMENTARZE HISTORYCZNE
Grzegorz Waligóra –
KOR – geneza
.............................................................. 14
Jarosław Szarek –
Nim powstał SKS
............................................................. 24
Łukasz Kamiński –
Solidarność Walcząca.....................................................
36
Piotr Serwadczak –
Kulisy kontrwywiadu „Solidarności Walczącej”
.... 44
Tadeusz Ruzikowski –
Zima wasza, wiosna nasza!
..................................... 57
Waldemar Handke –
Dwie teczki, dwa życiorysy
– jedno życie esbeka…
...................................................................... 62
Ryszard Mozgol –
Głodem weźmiemy komunę!
........................................ 67
Joanna Żelazko –
Zasadzka
.......................................................................... 77
Marek Klecel –
W mroku PRL
....................................................................... 80
Paweł Piotrowski –
Specyfika pracy operacyjnej wywiadu PRL
............. 88
Andrzej Poczobut –
Anatol Radziwonik „Olech”
– zapomniany bohater Polski Walczącej
......................................... 94
Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski –
„Śladami zbrodni”
................... 101
ABC KOMUNIZMU W POLSCE
Janina Hera –
Narodziny cenzury
............................................................ 111
RELACJE I WSPOMNIENIA
Piotr Szubarczyk –
„Ze Lwowa, bracie, ze Lwowa”…
Tadeusz Szczudłowski
– bohater gdańskiego środowiska ROPCiO
.................................. 119
Sławomir Cenckiewcz –
„Źle urodzony”. Pamięci Henryka Lenarciaka
(1933–2006)
........................................................................................ 124
Marzena Kozak –
Wyrok – kara śmierci
.................................................... 133
Aleksandra Żaryn –
Podnieść życie z ruin
................................................. 139
Noty o autorach
....................................................................................... 147
Na okładce: str. I – Czarny marsz, Kraków 15 V 1977 r.; str. IV uroczyste obchody 30. rocznicy
powstania SKS w Krakowie
1
WYDARZENIA
TWARZE BEZPIEKI NA GÓRNYM ŚLĄSKU – 30 III
Tego dnia na Rynku w Katowicach
nastąpiło otwarcie wystawy „Twarze
katowickiej bezpieki”, przygotowanej
przez Oddziałowe Biuro Edukacji
Publicznej IPN. Podczas otwarcia roz-
dawano folder, zawierający krótki rys
historyczny aparatu bezpieczeństwa
oraz biogramy funkcjonariuszy ślą-
skiego UB/SB. Po zwiedzeniu ekspo-
zycji uczestnicy udali się do pobliskie-
go kina „Światowid”, gdzie odbyła
się projekcja filmu dokumentalnego
„Bezpieka – pretorianie komunizmu”.
W uroczystości, nad którą patronat
prasowy sprawował „Dziennik Za-
chodni”, wzięli udział między innymi
przedstawiciele władz miejskich, wo-
jewódzkich, Kuratorium Oświaty, sto-
warzyszeń „Pokolenie” i „Pokolenie
NZS”, Chorągwi Śląskiej ZHP, Spo-
łecznego Komitetu Pamięci Górników
Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek”
w Katowicach poległych 16 grudnia
1981 roku, NSZZ „S”, środowisk re-
presjonowanych i internowanych w okresie PRL oraz świata mediów. Ponure, ubeckie twarze
można było oglądać do 19 kwietnia.
Wystawę tymczasem, po pół-
tora tygodnia ekspozycji, zdewa-
stowali w nocy pijani wandale.
Była to już druga dewastacja.
Tydzień wcześniej ktoś uszkodził
jedną tablicę. Wszystkie tworzące
wystawę tablice zdjęto. Pozostały
puste stojaki…
Nieoczekiwany obrót zaś przy-
brała majowa ekspozycja „Twarzy
toruńskiej bezpieki”. Okazało się,
że wśród prezentowanych zdjęć es-
beków znajduje się oblicze… szefa
ochroniarzy pilnujących wystawy
IPN. Niewielka fotografia zawisła
przy wejściu, wśród innych esbe-
ckich portretów.
2
WYDARZENIA
IPN NA TARGACH KATOLICKICH – 13 IV
Za nami już XIII Targi Wy-
dawców Katolickich, tradycyj-
nie w parafii OO. Marianów
na warszawskich Stegnach. Po
raz pierwszy w targach wziął
udział Instytut Pamięci Naro-
dowej, prezentując swą ofertę
wydawniczą na stoisku nr 67.
W ramach imprez towarzy-
szących w kaplicy bł. Jerzego
Matulewicza odbyła się dysku-
sja na temat „Kościół w PRL
– blaski i cienie”. W spotkaniu
wziął udział dyrektor Biura
Edukacji Publicznej Jan Ża-
ryn oraz Bartłomiej Noszczak,
naczelnik katowickiego biu-
ra Adam Dziurok, z Krakowa
Marek Lasota i ks. Tadeusz
Isakowicz-Zaleski. Dyskusję
poprowadził doradca prezesa
IPN Antoni Dudek.
3
Zgłoś jeśli naruszono regulamin