ROZDZIał XXII Rzemiosła i zawody Garncarze Garncarstwo było na Wschodzie jednym z najpopu- larniejszych rzemiosł. Wynikało to z kilku przy- czyn.Po pierwsze, rzadko kto mógł sobie pozwolić na kupno bardzo kosztownych naczyń miedzianych. Po dru- gie, porowate gliniane dzbany były niezastšpione jako na- czynia do chłodzenia wody, którš - zgodnie z obyczajem- podawano każdemu gociowi (Mt 10,42). Po trzecie wresz- cie, kruche naczynia gliniane łatwo się tłukły, więc często kupowano nowe. Dzielnice garncarzy w Jerozolimie. Prorok Jeremiasz opo- wiada o spotkaniu z jerozolimskim garncarzem, za autor Księgi Kronik opisuje całš dzielnicę garncarzy. "Byli za oni garncarzami (...) mieszkali tam przy królu ze względu na prace dla niego wykonywane" (1 Krn 4,23). Wyglšda na to, że w starożytnoci istniały rodziny lub cechy garncarzy oraz że byli garncarze królewscy. Przygotowanie gliny. Glinę ugniatano stopš, aby uzyskała właciwš konsystencję. Prorok Izajasz pisze: "On zdeptał możnowładców jak błoto, podobnie jak garncarz depcze glinę" (Iz 41.:2~). Wyposażenie i metoda pracy garncarza. W wielu rejonach garncarze wykonujš swoje rzemiosło tak, jak ich poprzednicy czynili przez wieki. Ich warsztat pracy jest bardzo prymityw- ny, składa się z drewnianej ławy i koła garncarskiego, czyli dwóch dysków połšczonych osiš (patrz rysunek). Górne koło obraca się w płaszczynie poziomej, gdy napędza się stopš dolne. Na ławie leży uprzednio ugnieciona glina. Garncarz bierze garć gliny i kładzie na górne koło. Po rozkręceniu koła formuje glinę rękoma w co na kształt stożka, na którego szczy- cie robi kciukiem dziurę i powiększa jš dopóty, dopóki nie zmieci się w niej lewa ręka. W razie potrzeby glinę spryskuje wodš z dzbana, który stoi na ławie. Zewnętrznš powierzch- nię naczynia wygładza małym kawałkiem drewna trzymanym w prawej ręce. Może zatem ukształtować naczynie wedle swojej woli, zgodnie z osobistym stylem. Jeremiasz wzmiankuje o garncarstwie, zainspirowany odwiedzinami w domu jednego z rzemielników: "Czy nie mogę postšpić z wami, domu Izraela, jak ten garncarz?- wyrocznia Pana. Oto bowiem jak glina w ręku garncarza, tak jestecie wy, domu Izraela, w moim ręku" (Jr 18,6). Interesujšcy opis pracy garncarza znajdujemy w Księdze Syracha: Tak garncarz, siedzšcy przy swej pracy i obracajšcy noga- mi koło, stale jest pochłonięty troskš o swoje dzieło, a cała jego praca - [pogoń] za ilociš. Rękami swymi kształtuje gli- nę, a nogami pokonuje jej opór, stara się pilnie, by wykoń- czyć polewę, a po nocach nie pi, by piec wyczycić (Syr 38,29-30). Zniekształcone naczynia. W Księdze Jeremiasza czytamy: "Zstšpiłem więc do domu garncarza, on za pracował wła- nie przy kole. Jeżeli naczynie, które wyrabiał, uległo zniekształceniu, jak to się zdarza z glinš w ręku garncarza, wyrabiał z niego inne naczynie, jak tylko podobało się garn- carzowi" (Jr 18,3-4). Thomson, który odwiedził duży warsz- tat garncarski w Jafie, był tam wiadkiem podobnego zda- rzenia. Oto garncarz, zorientowawszy się, że nie udało mu się uformować gliny tak jak chciał, momentalnie zgniótł wyrabiane naczynie w bezkształtnš grudę i zaczšł robienie czego innego.' Apostoł Paweł wzmiankuje o takiej czyn- noci w Licie do Rzymian: "Czyż może naczynie gliniane zapytać tego, kto je ulepił: ~,Dlaczego mnie uczyniłe? Czyż garncarz nie ma mocy nad glinš i nie może z tej samej zapra- wy zrobić jednego naczynia ozdobnego, drugiego za na uczynek niezaszczytny?" (Rz 9,20-21). Wypalanie naczyń. Ukształtowane na kole naczynia usta- wia się na półce, gdzie schnš. Półka taka znajduje się w miejscu zacienionym, ale przewiewnym. Suche naczynia wypala się w niewielkim ceglanym piecu umieszczonym w płytkiej kamiennej studni o rednicy 2,5-3 metrów. Wypa- lanie musi trwać odpowiednio długo, by glina dostatecznie stwardniała. Nie można także dopucić do nagłego ochło- dzenia. W tym celu piec pokrywa się grubš warstwš gałęzi krzewów. Kruchoć naczyń. Orientalni garncarze nie znajš nowo- czesnych metod szkliwienia, więc ich wyroby sš bardzo kruche. Wystarczy zbyt gwałtownie postawić naczynie na ziemi, by pękło. To dlatego kobiety, które szły z gli- nianymi dzbanami po wodę, często wracały z niczym. Wspomina o tym autor Księgi Koheleta: "i dzban się roz- bije u ródła" (Koh 12,6). O ile lekkie uderzenie powo- dowało pęknięcie glinianego naczynia, o tyle silne rzuce- nie niszczyło je całkowicie. Wspominajš o tym autorzy biblijni, piszšc o sšdzie nad nieprzyjaciółmi Boga lub nad Jego nieposłusznym ludem: "I jak naczynie garncarza ich pokruszysz" (Ps 2,9); "a rózgš żelaznš będzie ich pasł: jak naczynie gliniane będš rozbici" (Ap 2,27); "To mówi Pan Zastępów: "Tak samo zniszczę ten naród i to miasto, jak tłucze się naczynie garncarskie, którego już nie można naprawić,~" (Jr 19,11). Wykorzystanie glinianych skorup. Kawałki rozbitych na- czyń mogły być bardzo użyteczne. Służyły przede wszyst- kim do zgarniania węgli z ogniska i czerpania wody. Na go- ršcych węglach z publicznych pieców biedniejsze rodziny podgrzewały jedzenie. Glinianych skorup pozostawianych przy ródłach, studniach i cysternach używano do napełnia- nia wodš dzbanów, a także jako kubków. O takim wyko- rzystaniu kawałków rozbitych naczyń wspomina prorok Iza- jasz (Iz 30,14). W starożytnoci pergamin był bardzo drogi, toteż chłopi używali skorup glinianych do kwitowania trans- akcji handlowych. Skorupy takie zwano "ostraka"~ (w I. poj. ostrak lub ostrakon, od gr. "skorupka" - przyp. tłum.). Ciele Rzemiosło ciesielskie zmieniło się bardzo nieznacznie od cza- sów, kiedy powiedziano o młodym Jezusie: "Czy nie jest to ciela?" (Mk (,3). Jedyna istotna innowacja polega na tym, że kiedy ciela pracował siedzšc na podłodze, a dzi - przy warsz- tacie stolarskim. Jednak nawet obecnie wiele czynnoci wyko- nuje siedzšc -w progu izby, gdzie ma o wiele lepsze wiatło. Narzędzia ciesielskie. Prorok Izajasz wymienił cztery na- rzędzia współczesnych sobie cieli: "Rzebiarz robi pomiary na drzewie, kreli rylcem kształt, obrabia je dłutami i stawia znaki cyrklem" (Iz 44,13). "Pomiarów" dokonywano z pew- nociš za pomocš przymiaru, "rylec" zastępował ołówek, "dłutem" obrabiano i wygładzano drewno, a "cyrkiel", tak jak dzi, służył do krelenia okręgów. Używano także sie- kiery, zarówno do obróbki drewna, jak i cinania drzew. Ostrze zwykle mocowano do drzewca rzemieniami, łatwo więc odpadało (por. Pwt 19,5 i 2 Krl 6,5)." Wykopaliska w Gezer dowiodły, że w czasach biblijnych używano pił tamowych z ostrzami z krzemieni o nieregu- larnych krawędziach. Piły sporzšdzano z długich, cienkich pasków metalu oprawianych w drewniane ramy. Izajasz wspomina użycie pił: "Czy się wynosi piła ponad tracza?" (Iz 10,15); Jeremiasz - młotów i gwodzi: "umocowuje się za pomocš gwodzi i młotka, by się nie chwiało" (Jr 10,4). Ar- cheolodzy znaleli mnóstwo żelaznych i bršzowych gwo- dzi oraz młotków, w większoci kamiennych. Biblia dwu- krotnie wzmiankuje o szydle (Wj 21,6; Pwt 1j,17). Szydła znalezione w Gezer miały zwykle kociane ršczki. Dłuta natomiast sporzšdzano z żelaza lub bršzu. Wyroby ciesielskie. Większoć mieszkańców starożytnej Palestyny trudniła się rolnictwem, toteż ciele wytwarzali przede wszystkim jarzma i pługi (większa częć pługa - poza lemieszem - jest drewniana). Podobnie jest i dzi." Inne produkty ciesielskie to drewniane zamki, klucze, drzwi, da- chy, okna, ławy, stołki i skrzynie. Prace zdobnicze obejmo- wały ozdabianie stropów, wykonywanie krat okiennych i dekorację drzwi.'~ Palestyńscy ciele, mimo iż posługujš się prostymi narzędzia- mi, często osišgajš prawdziwe mistrzostwo w swym rzemiole. Angażujš się w pracę i sš bardzo dumni z jej wyników. Myliwi Pierwszym myliwym wspomnianym w Biblii jest Nimrod. Nazwano go "najsławniejszym na ziemi myliwym" (Rdz 10,9). O Izmaelu czytamy, że "Mieszkał on na pustyni i stał się łucznikiem" (Rdz 21,20). Ezaw "stał się zręcznym myliwym" (Rdz 23,27). Izaak rzekł doń: "We więc teraz przybory my- liwskie, twój kołczan i łuk, id na łowy i upoluj co dla mnie" (Rdz 27,3). Łowiectwo było rozpowszechnione w Egip- cie, gdzie Izraelici musieli się zaznajomić z tš sztukš. Bez wštpienia Izraelici polowali, wędrujšc po pustkowiach Sy- naju. Po wejciu do Kanaanu musieli się zajšć polowaniem, gdyż inaczej trudno by im było przetrwać w tym kraju. W Biblii czytamy: "Nie wypędzę go sprzed ciebie w jednym roku, aby kraj nie stał się pustkowiem i nie rozmnożył się w nim dziki zwierz na twojš szkodę" (Wj 23,29). Prawo Moj- żeszowe zawiera następujšcy przepis dotyczšcy polowań dla zdobycia żywnoci: "Jeżeli kto z Izraelitów albo z przyby- szów, którzy się osiedlili między wami, upoluje zwierzynę jadalnš, zwierzę lub ptaka, wypuci jego krew i przykryje jš ziemiš" (Kpł 17,13). Polowanie dla ochrony trzody. Mieszkańcy starożytnej Pa- lestyny często polowali na drapieżniki zagrażajšce stadom owiec i kóz. W czasach biblijnych głównymi wrogami zwie- rzšt hodowlanych były lwy, niedwiedzie, lamparty, wilki i hieny. Zwierzyna łowna. Szczególnie cenione przez izraelskich myliwych były różne gatunki zwierzyny płowej. O takš dzi- czyznę prosił Izaak Ezawa (Rdz 27,3). Prawo Mojżeszowe wzmiankuje, że mięso gazeli i jeleni było ulubionym poży- wieniem Izraelitów (Pwt 12,1~). Jelenie, gazele i daniele chęt- nie jadał król Salomon (1 Krl ~,3). Ptactwo łowne. Zarówno w starożytnoci, jak i dzi miesz- kańcy krajów biblijnych polowali przede wszystkim na prze- piórki. Współczeni Arabowie częć mięsa upolowanych ptaków konserwujš, suszšc je na słońcu.'~ Podobnie postę- powali Izraelici, którym Bóg zsyłał przepiórki, gdy wędro- wali po pustyni: "I rozłożyli je [przepiórki] wokół obozu" (Lb 11...
waldiizet