WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA
TEKST PRAWNY ,ANALIZA TEKSTU, PRZEPISY
TEKST PRAWNY- zespół wypowiedzi występujących po sobie powiązane ze sobą od strony budowy (morfologicznej) oraz treściowo, wyst.w różnych organach promulgacyjnych: "Dziennik Ustaw", "Dziennik Polski"- teksty prawa.
Tekst każdego aktu normatywnego (np. ustawa, rozporządzenie, zarządzenie, statut...) jest tekstem prawnym.
Tekst prawny to tekst danego aktu normatywnego, przypisujemy mu moc obowiązywania- nie został uchylony.
Moc obowiązująca aktu normatywnego: jeżeli akt normatywny został wydany według
pewnych reguł to wówczas obowiązuje, ale jeżeli jest sprzeczny z pewnymi zasadami może być nie przestrzegany- chęć uchylenia aktu normatywnego przez nieprzestrzeganie desuetudo.
Każdy tekst jest podzielony na jednostki legislacyjno-techniczne np. w "Kodeksie Cywilnym"
Teksty ustaw cywilnych charakteryzują się dużą ilością tych jednostek.
Jednostki legislacyjno-techniczne:(księgi,tytuły, art.,§,ustępy, punkty, podpunkty,litery)
Kodeks to zbiór- w kodeksie karnym mniejszy podział legislacyjno-techniczny.
"Kodeks karny" to ustawa z 1977r. (art.,rozdziały,§,punkty,podpunkty).
Mają one pełnić funkcje orientacyjne.
NORMA PRAWNA- reguła postępowania zalecona przez adresata z grożącymi karami za ich nieprzestrzeganie.
Stosunek normy do poszcz. jednostek jest b.różny np.(kilka przepisów może składać się z na część normy prawnej). Większość wypowiedzi tekstu jest prawem
PRZEPIS: reguła która określa obowiązek lub uprawnienia postępowania.
Podst. elementy, kategorie wyróżniające przepisy normatywne od nienormatywnych.
· Obowiązki i uprawnienia- normatywne przepisy
Przepisy o charakterze norm.- wyrażają treść norm prawnych.
Przepisy nienormatywne- nie wyrażają obowiązku ani uprawnienia
Wszystko co jest w tekście prawnym jest sformułowane w języku prawnym.
Prokuratorzy, sędziowie, policjanci posługują się j. prawniczym.
Różnice semantyczne i terminologiczne między językami:
J. prawniczy- wypowiedzi sędziów, adwokatów oraz język doktryny prawniczej
Wypowiedzi ustawodawcze zawarte w ustawach są w j. prawnym.
Doktryna formułuje to co się nazywa ogólną normą prawną.
USTAWODAWCA: pojęcie ustawodawcy kryje w sobie pewne kwalifikacje oraz działanie jednostkowe lub grupowe. Jest to pojęcie normatywne, jest to konstrukcja prawna
USTAWODAWCA RACJONALNY-(używało się tego pojęcia w poprzednim okresie).
Istnieje więź między wypowiedziami ustawodawcy a tym co dokonuje interpretator oraz doktryna prawna, np. interpretacja contra lege / interpretacja preto lege. Zależy ona od kontekstu politycznego w jakim jest wypowiedziana.
Zależność ta to proces rozumienia świata tekstu prawnego.
Zależność→(ustawodawca, interpretator, doktryna).
Trzy kategorie:
-przepisy prawne tekstu (wytwór ustawodawcy);
-proces budowy normy prawnej (wytwór interpretatora);
-proces budowy formuły normy prawnej (wytwór doktryny prawniczej albo prawnej).
Istnieje zwrotna zależność (proces 3 działa na interpretatora i ustawodawcę)
· Kategorie podziału według obowiązku i uprawnienia
Ustawodawca mówi, że:1.podmiot powinien działać (musi)- obowiązek; może działać (wolno mu)- uprawnienie.
Oraz za pomocą zdań stwierdzających np. "Sejm i Senat obradują na posiedzeniach"- zdanie ma charakter domyślny /mają one obowiązek i uprawnienia obradować na posiedzeniach/.
Norma prawna którą konstruujemy jako interpretatorzy ma charakter zobowiązująco-uprawniający bez wzgl. na charakter tekstu. Zasada korelatywności.
Rozważania. def. normy prawnej nie wyczerpuje wiadomości o normie prawnej. W pełni możemy ją określić wychodząc poza sferę językową.
Charakter i rodzaj nienormatywnych części tekstu prawnego nie określających uprawnień i obowiązków.
RODZAJE CZ. NIENORMATYWNYCH
1. charakterystyki zawarte w preambułach, wstępach do aktów normatywnych
2. deklaracje ideowo-polityczne ( w preambułach i wstępach do ustaw)
3. definicje legalne; 4.podziały logiczne; 5. przepisy wyjaśniające; 6. przepisy odsyłające.
1,2 -np. wstęp do Konstytucji z 1977r, jest tu sformułowana 1 ważna norma prawna "My naród polski...ustanawiamy konstytucję...". Naród ma prawo i obowiązek.
Zawarta zasada pomocniczości- mówi o tym, że najpierw jest jednostka, społeczeństwo,
państwo.
Definicja legalna- zawarta w tekstach prawnych.
DEFINICJE- każda def. jest określeniem pojęcia. Różne rodzaje definicji. Składa się z 3 cz.
-definiendum (słowo definiowane); -spójki (operatora); -definiens (słowo przy pomocy którego definiujemy).
Def. analityczna-jeśli definiujemy słowo odpowiadając na pytanie jakie ono ma znaczenie na gruncie danego języka etnicznego.
Def. syntetyczna lub nominalna- tworzy nowy sens danego słowa, może on być odmienny od sensu jaki to słowo posiada w języku etnicznym. Chroni interpretatora przed rozumieniem słowa o rozmytym znaczeniu.
Def. legalna- def. w logice jest narzędziem pomocniczym, zaleta def. jest to, że zaliczamy je do danego gatunku. Tego nie ma przy innych metodach prawnych- typologia.
Błędy definicji: W definiensie (słowie przy pomocy którego definiujemy0 nie może wyst. definiendum.
1. To samo przez to samo
2. Ignotum perignotum - nieznane przez nieznane.
3. Regressum od infinitum- ciąg do nieskończoności.
Przykład definicji legalnych: w "Kodeksie karnym" rozdz.14 "Objaśnienie wyrażeń ustawowych" np.- czyn zabroniony;- młodocianym jest sprawca, który w momencie popełnienia czynu zabronionego nie miał 21 lat;- osobą najbliższą jest małżonek, rodzeństwo,...;- dokumentem jest każdy przedmiot który stanowi dowód prawny...
Wszystko to odbiega od sensu, który te wyrażenia posiadają w języku etnicznym.
Przepis- reguła, która określa obowiązek lub uprawnienia postępowania.
-przepisy zwykłe;- p. wprowadzające;- p. uchylające dotychczasowe przepisy;- p. mówiące kiedy ustawa lub inny akt normatywny wchodzi w życie (zwykle 14 dni- wakacjo legis);
-p. przejściowe i końcowe (mają za zadanie wyrażenia stosunku ustawodawcy do rzeczy którą ustawodawca formułuje).
Podział logiczny- rodzaj przepisów nienormatywnych zamieszczonych w tekstach prawnych, mające pewne znaczenie, np. 44[1]
Mienie- tj. własność jak również inne prawa majątkowe (def. logiczna i podział logiczny)
Rzeczami są tylko przedmioty materialne. Art. 46 "Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej..."- def. legalna i podział logiczny.
Art.44,art.45 itd...- definicje logiczne ; "Kodeksu cywilnego"- podziały logiczne
Przepisy wyjaśniające- rodzaj def. legalnej podz. Logicznego, np. art.48, 49 K.C.
Art. 48- to co rośnie na gruncie jest częścią gruntu nawet jeśli jeszcze nie wzeszły.
Art. 50- za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością.
Przepisy odsyłające- art. 46§2 Prowadzenie ksiąg wieczystych regulują odrębne przepisy
Wszystkie te przepisy nie zawierają ustalonego przez ustawodawcę uprawnienia i obowiązku.
Odgrywają one rolę w interpretacji tekstu prawnego, w rozumieniu tekstów, aktów normatywnych.
Norma Prawna. Jaki jest stos. pojęcia normy prawnej do podziału; jednostek legislacyjno-technicznych ?. Istnieją 2 poglądy:
· Norma prawna w stos. do tekstu, to znaczenie wypowiedzi ustawodawcy bez możliwości wyodrębnienia normy prawnej poza wypowiedzi ustawodawcy.
· Norma prawna to pewna konstrukcja ponad tekstowa, ale nie pozatekstowa (gdyby była pozatekstowa nie byłaby normą prawną)- pogląd przeważający.
Przepisy prawne traktujemy jako wypowiedzi ustawodawcy.
Normy prawne trakt. jako konstrukcję powstałą w procesie formowania budowy normy prawnej.
Norma składa się z ( koncepcja 2- członowa):hipotezy i dyspozycji.
Wyróżnia się : normy sankcjonowane i sankcjonujące.
Koncepcja 3- członowa: hipoteza; dyspozycja; sankcja
Na gruncie różnych doktryn prawnych, autorzy stawiali sobie pytania o funkcje prawa i części składowych normy prawnej, stąd różnice w poglądach normy prawnej.
Formuły normy prawnej powstałe na gruncie różnych koncepcji:
3- członowa koncepcja: H→D albo S
2- członowa koncepcja:
· Norma sankcjonowana (hipoteza która pociąga za sobą dyspozycje)•(norma sankcjonująca) : [H→D]•[h→d]
· : [H→D] ║ [h→d] (norma sankcjonująca)
Hipoteza- warunki, które muszą być wyrażane przez ustawodawcę, aby można było mówić o dyspozycji (podmiotach).
Sankcja- osobna norma prawna, norma sankcjonująca ma ujemne skutki.
PRZEPIS PRAWNY A NORMA PRAWNA.
P.P.- pewna jednostka konwencjonalna tekstu( prolongat, artykuł, punkt).
N.P.- może składać się z kilku lub kilkunastu przepisów.
np. art. 945§1 Testament jest nieważny gdy został sporządzony:- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji;- pod wpływem błędu...;- pod wpływem groźby..
Słowo "nieważne" to dyspozycja (pokrywa się z sankcją).
Art. 958 Dyspozycja lub sankcja dot. To rozdz.2 (949-957§1).
Jaki jest stosunek normy prawnej do poszcz. elementów prawnych tekstu- art., prolongaty,...
Art. 945- norma prawna złożona z hipotezy i dyspozycji (sankcji).
D- testament jest nieważny (1 sankcja), warunki określone w Hipoteza- pod wpływem błędu, groźby,...(3 hipotezy)
W 1 przypisie- 1 sankcja, dyspozycja i 3 hipotezy.
Art. 949 rozdz.2- art.957: warunki sporządzenia testamentu (1 hipoteza z którą związana sankcja [dyspozycja]). Art.958rozdz.2-dyspozycja i sankcja- warunki nieważności testamentu
Bywa, że 1 normie odpowiada tylko 1 przepis lub odwrotnie, np.art.353§1 K.c."Zobowiązanie polega na tym, że..."
Norma dwustronna (2 podmioty)- norma która pokrywałaby się od strony teoretycznej z tym przepisem.
Bywa, że w 1 przepisie znajduje się kilka norm; art. 354§1§2 (1norma i 2norma) - normy te są niepełne, gdyż nie ma przepisów o egzekucji+dyspozycji normy sankcjonującej lub sankcji
Podział przepisów prawnych (materiałów pochodzących od ustawodawcy); Ustawodawca musi użyć uprawnienia lub obowiązku.
Przepisy zredagowane jednostronnie: 1. Nakazujące; 2.zakazujące; 3.uprawniające.
1+2 (obowiązek) ; 3(uprawnienie)
Przepisy zredagowane od strony uprawnienia: art.222§1-2 K.c. "Właściciel może żądać od osoby..."; "Przeciwko osobie która narusza..."
Drugim podmiotem jest ORGAN PAŃSTWA np. sąd, organ administracyjny)
Przepisy zredagowane od strony obowiązku- zredagowane od formy: nakazu lub zakazu, np. (nakaz nie zabijania, zakaz zabijania)- 2 kategorie obowiązków wzajemnie się wykluczające, /jak jest nakaz to nie może być nakazu/.
Podział na przepisy
1. IUS COGENS - bezwzględnie obowiązujące; obowiązują bez wzgl. na odmienną wolę stron np. przepisy o ważności testamentu
2. IUS DISPOSITIVUM - względnie obowiązujące; obowiązują wówczas, gdy strony nie postanowiły inaczej np. przepisy o dziedziczeniu ustawowym.
Przepisy karne są bezwzgl. Obowiązujące.
Przepisy o dziedziczeniu ustawowym: przepisy, które mówią kto ma dziedziczyć w przypadku sporządzenia testamentu ( ustawodawca nie wchodzi w przyczyny nie ustanowienia testamentu, mówi tylko kto ma dziedziczyć ustawowo). Pierwsze do spadku są dzieci i współmałżonek.
Obowiązują równie ważnie jak przepisy o testamencie, ale wchodzą w grę dopiero gdy testamentu nie będzie.
Podział na: 1.przepisy odsyłające; 2 przepisy blankietowe.
1.- same nie normują jakiegoś postępowania, a tylko odsyłają do innych przepisów, nie zawierają dyspozycji- nie maja charakteru normatywnego.
2.-upoważniają pewne organa do tworzenia przepisów norm, zawierają dyspozycje 9mówią że szczegółowe przepisy poleca się innym organom- mają charakter normatywny.
Podział na: 1.p. ogólne; 2.p. jednostkowe.
1.-sformułowane w aktach normatywnych przez ustawodawcę; są to przepisy gł. ogólne.
2.-zawarte w wyrokach sądowych, formułuje sędzia wydając wyrok- formułuje normę IN CONCRETO.
Przepisy wyróżnione ze wzgl. na rodzaj sankcji:- sankcja nieważności;- kara;- sankcja nieważności lub kara;- przepis bez sankcji czy kary.
· Przepisy więcej niż doskonałe LEGES PLUS QUAM PERFECTAE, ich naruszenie powoduje ukaranie podmiotów naruszających i czynności, np. zawarcie dwu prawnego małżeństwa (bigamia)- przepisy te powodują nieważność 2 małżeństwa i karę
(sankcja + kara)
· Przepisy doskonałe LEGES PERFECTAE, nie przewidują kary, ale przewidują nieważność czynności prawnej, np. nieważność testamentu, czy nieważność czynności małoletniego (sankcja nieważności), art.14§1
· P. mniej niż doskonałe LEGES MINUS QUAM PERFECTAE, przewidują karę a nie przewidują nieważności czynności prawnej np.(zapłacimy karę za brak biletu, lecz nikt nas z pociągu nie wyrzuci)
· P. niedoskonałe LEGES IMPERFECTAE, nie pociągają za sobą ani kary ani nieważności czynności prawnych np.- ustawa z dn.7.04.1940r"o likwidacji analfabetyzmu w Polsce"- nie określa ona żadnych ujemnych skutków, -wszelkie normy programowe które określają cel długotrwały art.65,74,75. ;Art.65p.5-przepis programowy (nie ma on sankcji);
art.55 Konstytucji marcowej 1921r." za czynności urzędowe Prezydenta RP nie odpowiada...; art.1 Konstytucji Kwietniowej 1935r.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
Podział norm prawnych (pewnych jednostek, zbudowanych w oparciu o przepisy, jest jednostką odrębną w formie, ale nie odrębną w treści).
Przy budowie normy prawnej posługujemy się dyrektywami:- dyrektywa o dwustronnej budowie; -dyrektywa adresatów (do kogo norma prawna jest skierowana, większość skierowana kompetencyjnie[dają prawo tworzenia norm zawartych w różnych tekstach prawnych], niektóre tylko do obywatela).
Podział ze wzgl. na hipotezę: -normy kategoryczne(nie zawierają hipotezy) np." Sejm i Senat obradują na posiedzeniach"; -normy hipotetyczne(zawierają hipotezę)
Podział normy:- normy sankcjonowane ; - normy sankcjonujące
Norma zawsze składa się z hipotezy i dyspozycji. Sankcja jest tu normą tzw. sankcjonującą.
Art.148§1" Kto zabija człowieka, zostaje pozbawiony wolności
- norma sankcjonująca (składa się z dyspozycji, jest sankcją w teorii 3-członowej)
- norma sankcjonowana "nie wolno..., nie powinno się"(normy tej nie ma w kodeksie, tylko mamy normy sankcjonujące).
H. Kelsen- dla niego normy sankcjonowane (które są domyślne), są to normy kulturowe, są one wtórne, dla prawa nie odgrywają roli. Natomiast n. sankcjonujące (normy pierwotne), skierowane do organów państwa.
------------------------------------------------------
STOSUNEK PRAWNY I JEGO ELEMENTY
/Abstrakcyjny i konkretny stan prawny/
Stan prawny abstrakcyjny- zachodzi między podmiotami praw i obowiązków w myśl normy prawnej (gdy zapoznajemy się z normą prawną lub przepisami prawnymi), np.art.353§1 K.c.-"między wierzycielem a dłużnikiem"[ma prawo żądać zwrotu długu]
Stan prawny abstrakcyjny przekształca się w konkretny stan prawny, gdy mamy do czynienia z konkretnym wierzycielem i dłużnikiem, brak rozróżnienia między tymi stosunkami pociąga za sobą szereg nieporozumień. Konkretny stan prawny- występuje w rzeczywistości z konkretnymi osobami fizycznymi lub prawnymi. Art.158 K.c.- abstr.st.pr., ale jeżeli konkretne osoby to konkretny st.pr.Stosunek u notariusza jest stosunkiem konkretnym.
Stos.pr.abstrakc. przekształca się w Stos.pr.konkretny gdy zachodzą fakty prawne, np.osoba X
Zbywa nieruchomość osobie Y (u notariusza)- umowa jest faktem prawnym, w którym jedna ze stron zmierza do wywołania skutków prawnych.
Fakty prawne- takie fakty, które powodują powstanie, przekształcenie lub wygaśnięcie stosunku prawnego, np. zaciągnięcie pożyczki- rodzi fakt prawny; spłacenie długu- wygaśnięcie faktu prawnego
Fakty prawne dzielą się na dwie kategorie:1.-działania prawne; 2.-zdarzenia prawne.
1-fakty, które są wynikiem woli człowieka, powodowane działalnością człowieka rodzące skutki prawne, np. umowa kupna, sprzedaży,[skutki prawne objęte wolą umawiającego się]; 2-fakty prawne, które są niezależne od działania człowieka (także rodzą skutki prawne), np. narodzenie się, śmierć człowieka, upływ czasu, faktyczne przeniesienie części nieruchomości jednej do innej.
Działania prawne: czynności prawne (zmierzające do wywołania skutków prawnych np. zawarcie umowy- są objęte wolą stron: inne czyny(rodzą skutki prawne, ale nie są zależne od woli człowieka, nie są objęte jego pierwotną wolą. Inne czyny to wszelkie czyny, które można podzielić na 1-dozwolone i 2-niedozwolone(zakazane).
1- skutek ich nie jest objęty wolą, są także niezamierzone,art.180-194, np. znalezienie rzeczy (nie jest to czyn zakazany, ale nie jest objęty wolą; atr.83"kto znalazł rzecz zgubioną,
powinien natychmiast zawiadomić osobę, która rzecz zgubiła, jeżeli nie zna tej osoby powinien znaleźć odpowiedni organ państwowy)
2-naruszenie przepisów drogowych, czyn ten nie był objęty jago wolą, ale rodzi on skutki prawne.
Czynności prawne zmierzające do wywołania skutku prawnego dzielą się na 3 kategorie:
1. czynności prawne SENSU STRICTO
2. Orzeczenia sądowe: a).konstytutywne[stworzony zostaje nowy stan rzeczy]
b). dektoratoryjne[stwierdzają istniejący stan rzeczy]
3. Akty administr.: a).dektoratoryjne[np. zaświadczenie przedstawia stan faktyczny]
b).konstytutywne[podmioty postawione są w nowej sytuacji, uzyskują prawa?]
------------------------------------------------------------------------------------------------------
ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO
1. Podmiot stosunku prawnego
2. Treść stosunku prawnego (uprawnienia i obowiązki)
3. Przedmiot stosunku prawnego
Ad.1-...
Bridget_