I.Różne koncepcje  zła i poszukiwanie różnych sposobów uwolnienia się od niego w zależności od kultury i światopoglądu

II. Główne interpretacje śmierci Chrystusa i pojęcia zbawienia w teologii ( najważniejsze modele soteriologiczne )

Sposoby interpretacji dzieła zbawienia a zwłaszcza śmierci Chrystusa, są różne na wschodzie i zachodzie.

Wschód:

Metafizyka i filozofia grecka kładą nacisk na wcielenie ( samo wcielenie decyduje o zbawieniu) Bóg jest synonimem doskonałości , życia i nieśmiertelności. Stworzenie – byt przechodzi: to co śmiertelne, niedoskonałe, przemijające. Niedoskonałość świata tkwi w samej strukturze bytu. Odkupienie: to wejście stworzenia w świat Boży, przedstawienie przez Boga. Dlatego punktem kulminacyjnym jest wcielenie- Bóg wkracza w świat stworzony i w ten sposób go zmienia.

Według wschodu sam fakt, że Bóg zstąpił do stworzenia wystarcza do zbawienia. Nie ma mowy o krzyżu człowieka jest on tylko widzem a nie uczestnikiem.

Zachód: Tu występuje etyczno – prawny nacisk na mękę i śmierć Chrystusa. Świat jest niedoskonały nie, dlatego, że zło tkwi w naturze ontologicznej bytu, ale wzięło się z ludzkiego grzechu i nadużywania wolności. Ten grzech zburzył porządek natury. Jeśli jest grzech to i potrzebne jest zadośćuczynienie czyli zasługa i wynagrodzenie ofiarowane Bogu. Aby przywrócić właściwy porządek świata. Syn Boży zostaje posłany na ziemie i przez swoją śmierć w sposób zastępczy  ma przeprosić Boga za zło człowieka, gdyż człowiek nie może przeprosić w sposób godny. Podstawą zbawienia jest męka i śmierć Chrystusa.

Modele soteriologiczne

1.      teoria rekapitulacji

recapitulatio- czyli powrót do początku, zbawienie jako powrót do raju przed grzechem pierworodnym. Twórca św. Ireneusz z Lyonu.  Chrystus jako drugi Adam przyszedł przywrócić porządek sprzed grzechu. Przywrócił harmonię i miłość z Bogiem. Maryja to nowa Ewa, która posłuchała dobrego anioła i przywróciła życie.

2.      Teoria wykupu z niewoli diabła

  Twórcy to: Orygenes, Św. Ambroży, Św. Hieronim, Św. Grzegorz z Nysy.

Nowy testament bardzo często porównuje stan człowieka po grzechu do niewoli w sidłach szatana zwłaszcza w pismach św. Jana. Chrystus przez swoją śmierć wykupił nas z tej niewoli, krew jego była ceną zapłaconą przez Boga  w zamian za nową wolność, by uwolnić nas od szatana. Człowiek jest przedmiotem przetargu między Bogiem a szatanem. Człowiek jest skłonny do grzechu więc potrzebuje kogoś, kto go wyzwoli a tym kimś jest Jezus.

3.      Teoria nadużycia władzy  przez szatana

Popierali ją: Św. Augustyn, Św. Leon Wielki, Św. Grzegorz Wieki

Bóg zawarł pakt z szatanem, że  ludzie grzeszni zostają wydani na władzę szatana. Szatan nadużył władzy, bo spowodował śmierć niewinnego Jezusa, który był bezgrzeszny. Dlatego poprzednie przyzwolenie przestało obowiązywać. Po przez Jezusa ludzie zostają wyzwoleni z mocy szatana. Głoszono to do średniowiecza, odrzucił to Anzelm z Cantenbury.

4.      Model ofiary wynagradzającej

List do Hbr. Jezus przyjmuje postać  ofiary , staje się kapłanem i ofiarą, składa się w ofierze by zyskać przebaczenie Boga dla całej ludzkości, Bóg przyjmuje ofiarę Chrystusa i przebacza ludziom.

-          model ten jest zrozumiały dla ludzi  w kulturach i czasach oraz miejscach gdzie był zwyczaj składania ofiar.

-          Bóg nie chce ofiar, ale pełnienia jego woli głownie miłosierdzia

-          Życie ludzkie posiada strukturę ofiarniczą

-          Ofiara staje się darem miłości

      5.Model Anzelma z Cantenbury- wynagrodzenia zastępczego zadość uczynienia   zastępczego.

Autor Św. Anzelm  Bóg wybacza grzech, ale  za grzech wymagana  albo kara albo zadośćuczynienie. Jedynym, który może dokonać zadośćuczynienia jest Bóg – człowiek czyli Jezus Chrystus. Jest to zadośćuczynienie zastępcze Chrystus ponosi śmierć za grzechy ludzi.

Minusy: spojrzenie  mało ewangeliczne, brak obrazu Boga  miłosiernego.

Plusy : ukazuje niedoskonałość człowieka, który potrzebuje pomocy.

6.Model Św. Tomasza

Grzech: akt przeciwny miłości, grzech rani ojcowską miłość Boga do człowieka. Bóg z miłości posyła swego syna na świat, by ten przez miłość aż do .śmierci  przywrócił  człowiekowi tę pierwotną miłość  człowieka do Boga.

Śmierć Jezusa: jest przyczyną odkupienia, jest ona z wolnej woli. Zbawił nas nie dlatego, że umarł, że dlatego, że nas umiłował aż do końca.

Zmartwychwstanie:   Jeśli wierzymy w nie to jesteśmy zbawieni, wiara w zmartwychwstanie jest podstawową  prawdą. Zbawia nas to, że  Chrystus  wstawia się za nami jako nasz pośrednik i zbawiciel.

      7. Odkupienie jako dar miłosiernego Boga

-          przypowieść o synu marnotrawnym

-          objawienia siostry Faustyny i nauka o miłosierdziu

III. Chrystus jako pośrednik. Omów jego funkcję królewską.

Pośrednik:  ktoś kto doprowadza do  pojednania zwaśnionych stron ( Mojżesz). Jest to ktoś komu przełożony powierza jakąś funkcję wśród podwładnych – przekazywanie poleceń od przełożonego. Pośrednik ma dwie funkcję :

a)      Bytowa czyli cała tajemnica Chrystusa jako Boga – człowieka, jedyny byt, który łączy świat niestworzony ze światem stworzonym.

b)     Funkcyjna  czyli przyszedł pogodzić zwaśnione strony. Boga i człowieka.

Funkcja Królewska

ST: pasterz troszczył się o stado a król  chronił lud przed obcymi. Rola królewska mesjasza  objawia się w jego panowaniu bez końca. Jest królem a jego królestwo nie jest z tego świata. Chrystus jako król ma władzę absolutną, ustala on przykazania i wymaga ich  przestrzegania.

Posiada on również władzę wychowawczą : uzdrawiał, karmił głodnych, wypędzał złe duchy. Ma tez władzę sędziowską  będzie sędziom ostatecznym.

„ sądzić żywych i umarłych a królestwo jego nie będzie końca”

IV.  Chrystus jako Prorok i Kapłan

Jest on prorokiem i nauczycielem  nowego przymierza. Jest to podstawowa funkcja Chrystusa. Źródłem jego wiedzy jest osobista znajomość ojca, której nie można porównać z inną wiedzą.

Chrystus jest porównywany do kapłana, bo składał on ofiarę za  grzechy innych. Złożył siebie jako kapłan i ofiara. Swoje kapłaństwo ukazał, gdy ustalił sakrament eucharystii.

V. Czy wszyscy ludzie będą zbawieni?  Jak należy rozumieć uniwersalizm odkupienia?

Odkupienie – dzieło Chrystusa  Zbawienie -  na ile każdy z nas skorzysta z tego dzieła.

W ST naród  wybrany jest uprzywilejowany, Bogu zależy tylko na nich  i  to z tego narodu ma wyjść mesjasz. „ Bóg pragnie, aby wszyscy ludzie  zostali zbawieni i dorośli do poznania prawdy.”

Predestynacjonizm  -  jest to pogląd, że nie wszyscy zostaną zbawieni, potępiony na synodzie w ORANGE 1529r i na soborze trydenckim, który potępił  poglądy Jana Kalwina.. Jest grupa wybranych, która będzie zbawiona a reszta będzie potępiona( taki pogląd przez pewien czas głosił św. Augustyn)  Ze strony człowieka musi być  konkretna odpowiedź  na wezwanie do zbawienia  Mk 16, 16 Chrystus jest sprawcą zbawienia dla wszystkich, którzy go słuchają.

Synod w QUIERSY  853

Chrystus był umęczony za wszystkich, ale nie wszyscy będą zbawieni  ( nie korzystają z  daru odkupienia).

Sobór TRYDENCKI 1547

Dobrodziejstwo jego śmierci , otrzymają tylko ci, którym zostają udzielone  zasługi jego męki.

Łaska nie jest możliwa bez  chrztu lub bez jego pragnienia.

Sakrament chrztu to brama zbawienia,  pragnienie chrztu -  gdy ktoś chciał przyjąć chrzest, ale pewne okoliczności mu przeszkodziły.

Bóg chce zbawić każdego człowieka, ale to czy zostanie zbawiony zależy tylko od niego.

Chrystus swoim odkupieniem  objął wszystkich ludzi bez wyjątku.

VI. Omów następujące  artykuły: „ Credo”  „ zstąpił do piekieł, trzeciego dnia Zmartwychwstał , wstąpił na niebiosa,  siedzi po prawicy Ojca, stamtąd przyjdzie sądzić żywych i umarłych:.

Zstąpił do piekieł Nie ma wątpliwości iż zstąpił do Otchłani Świętych Ojców, i wnet uczynił ich błogosławionymi i wprowadził do Królestwa Niebieskiego. Nadto Chrystus Pan ukazał się we wszystkich częściach piekieł, przerażając czartów jako Zwycięzca tryumfujący, trwożąc potępionych jako Sędzia najwyższy, pocieszając dusze Czyśćcowe jako ich Obrońca i Wybawiciel. Tak iż powiedzieć można, że Chrystus Pan zstąpił do piekieł, jak czasem Król zstępuje do więzień, aby je zwiedzić i ułaskawić w nich kogo mu się podoba. Śmierć miała wprawdzie moc odłączenia ciała od duszy Chrystusowej; lecz nie mogła odłączyć ani ciała ani duszy, od Bóstwa Jego; i dlatego wierzymy, że Osoba Boża Chrystusa Pana przebywała z ciałem Jego w grobie, i taż sama Osoba Boża z duszą Jego zstąpiła do piekieł.

Trzeciego dnia Zmartwychwstał Jest to komentarz pojawia się w zapowiedziach męki, alegorii o zburzonej świątyni , która została odbudowana w ciągu 3 dni.  Zapowiedziane było na 3 dzień po ukrzyżowaniu  i tak się dokonało.  Ma sens historio zbawczy Oz 6,2  po 2 dniach  Pan przywróci nam życie  a 3 nas dźwignie i żyć będziemy  w jego obecności. Jezus umarł, ale jego ciało nie uległo skażeniu, a dusza nie została w otchłani. Było to dowodem, bo uważano, że rozkład ciała zaczyna się 4 dnia. Nie mówimy iż Chrystus zmartwychwstał po trzech dniach zupełnych, lecz iż zmartwychwstał trzeciego dnia, co jest rzeczą najprawdziwszą; bo był już w grobie w Piątek, który jest dniem pierwszym chociaż nie całym; przebył w nim całą Sobotę, która jest dniem drugim; i był w nim jeszcze część Niedzieli, która jest dniem trzecim. Dzień naturalnie kończy się za nadejściem nocy: podług tego i dotąd jeszcze w Rzymie, gdy noc zapada wybija godzina dwudziesta czwarta, to jest ostatnia ubiegłej doby; a w godzinę potem, wybija godzina pierwsza, już następnej doby. chciał okazać, że umarł rzeczywiście; a więc zostawał w grobie tyle czasu, ile było potrzeba na przekonanie o tej prawdzie.

Wstąpił na niebiosa Chrystus Pan, jako Bóg-Człowiek, własną mocą wstąpił na Niebiosa, jak pierwej własną mocą zmartwychwstał.

Siedzi po prawicy Ojca  Siedzieć na prawicy, znaczy tu, być równym w potędze i chwale; bo kto siedzi obok drugiego, nie jest ani wyższy ani niższy, lecz jest mu równy. Dla wytłumaczenia nam tego sposobu mówienia, Pismo Święte w Psalmie CIX, poczynającym się od słów: Rzekł Pan Panu memu: raz mówi, że Syn jest na prawicy Ojca, drugi raz, że Ojciec jest na prawicy Syna; chcąc wyrazić iż są w równości, jakeśmy to powiedzieli. A przeto, gdy Chrystus wstąpił na Niebiosa, wstąpił nad wszystkie Chóry Anielskie i Zastępy dusz błogosławionych które wprowadził z sobą; i stanął aż u najwyższego tronu Bożego; i tam się zatrzymał, nie wznosząc się wyżej, ani też niżej zstępując; lecz zostając niejako u boku Ojca, bo jest Mu równym w wielkości i chwale. Chrystus jako Bóg jest równy Ojcu, jako Człowiek jest mniejszy od Ojca. Wszakże, ponieważ Chrystus Bóg i Człowiek, nie są to dwaj Chrystusowie, ani dwie Osoby, lecz tylko jeden Chrystus w jednej Osobie; dlatego Chrystus, jako Bóg i jako Człowiek, siedzi na prawicy Ojca; lecz Człowieczeństwo Chrystusa, to jest Ciało i dusza Jego, są na prawicy Ojca na tronie Bożym, nie dla godności własnej, ale dlatego, iż są złączone z Osobą prawdziwego jednorodzonego Syna Bożego.

Stamtąd przyjdzie sadzić żywych i umarłych Przy końcu świata. Wiedzieć potrzeba, iż świat ten ma się skończyć, (Mt. XXIV) i być zupełnie zniszczony potopem ogniowym, (II Piotr. III), który spali wszystko co jest na ziemi; i nie będzie już wtenczas ani dni ani nocy, ani zawierania małżeństw ani potrzeb doczesnych, ani sprzętów, ani żadnych innych rzeczy które teraz widzicie. W dniu tym ostatnim, o którym czy jest blisko czy daleko, nikt wiedzieć nie może, (Mt. XXIV), przyjdzie Chrystus sądzić żywych i umarłych. A te słowa, stamtąd przyjdzie nauczają nas, abyśmy nie wierzyli nikomu kto by się mianował być Chrystusem i któryby chciał nas uwieść, jak to czynić będzie Antychryst przy końcu świata: bo Chrystus prawdziwy nie przyjdzie z ukrycia lub z jakiego miejsca nieznanego; lecz przyjdzie z Wysokości Nieba, z takim blaskiem i chwałą, iż nikt nie będzie mógł wątpić, że to jest Chrystus; jako gdy słońce wystąpi z całym światłem swoim, nikt nie może wątpić że to jest słońce. Przez żywych rozumieć tu można dobrych, to jest tych którzy żyją życiem duchownym łaski Bożej; a przez umarłych, tych nieszczęśliwych, którzy przez grzech umarli duchownie. Lecz także rozumieć można żywych i umarłych w znaczeniu zmysłowym: bo w dzień sądu wielu już będzie umarłych, ale też i wielu żywych życiem doczesnym, którzy, bez wyłączenia młodych i dzieci nawet, wszyscy w jednej chwili umrą aby wypłacić dług śmierci, i wnet zmartwychwstaną.

VII. Proroctwa dotyczące Maryi w Starym Testamencie

Matka Emanuela: „Dlatego Pan sam da wam znak. Oto panna pocznie i porodzi syna  i nazwie go imieniem Emmanuel”

W tekście występują dwa ważne słowa :

a)      Almah:  oznacza dziewczynę, która może być dziewicą . Św. Mateusz  odnajduje w tym zapowiedź dziewiczego poczęcia Chrystusa.

b)     Pan sam da wam znak. .. znak ma być zapowiedzią  Mesjasza, druga opcja to, że  trzeba mieć na uwadze  syna króla Achaza, ale proroctwo wykracza poza  tą interpretację dosłowną i będzie miało swoje pełne  urzeczywistnienie  w narodzinach Jezusa z Maryi Dziewicy.

Narodziny Chrystusa z rodu Dawida, zagwarantuje ze strony Boga  trwałość potomstwa Dawidowego. Czyli  młoda dziewczyna  (panna) będzie brała udział w zbawieniu jako Matka Emanuela.

Rodząca w Betlejem : „ A ty,  Betlejem Efrata, jedność z najmniejszych osiedli judzkich, z ciebie mi wyjdzie ten, który będzie rządził w Izraelu; a pochodzenie jego od pradawnych czasów, od dni zmierzchłych”- ewangeliści widzą tu miejsce narodzin Mesjasza.

„Oto dlaczego Bóg wyda swoich w ręce nieprzyjaciół, aż porodzi ta, która ma porodzić” –Nie ma tu wyraźnego odniesienia do dziedzictwa matki  Mesjasza.

„Córka  Syjonu” i narodziny nowego ludu :Dla Michaesza   Córką Syjonu  jest północna dzielnica Jerozolimy . To ona przez bolesne  narodziny wyzwoli lud. Córka Syjonu jest ukazana jako bezpośrednia współpracownica  Jahwe w urzeczywistnianiu zbawienia.              Maryja wszystkie te proroctwa urzeczywistnia w sobie te proroctwa: w radosnych narodzinach w Betlejem i w bolesnych narodzinach, na Kalwarii, ludu mesjańskiego.            Cierpienia, które  przygotowują  do narodzin chwalebnego Mesjasza i nowego Ludu Bożego, jest to cena jaką właśnie Maryja, towarzysząc swojemu Synowi, w imieniu ludzkości  we wspólne  zbawienie. Maryja wszystkie obrazy biblijne związane z Syjonem łączy w sobie. Stanowi ona przejście  od Izraela do Kościoła. To ona właśnie urzeczywistnia tajemnicę  Kościoła Starego Testamentu oczekującego Chrystusa.

Symbole i figury w sensie przystosowanym albo typicznym

Krzak gorejący to symbol Maryi, która poczęła  i wydała na świat Syna  bez utraty swojego dziewictwa.                                                                                                                                 Runo Gedeona przyjmuje rosę z nieba tak jak ona przyjęła swego Syna.                                 Arka przymierza    Maryja to żywa świątynia Boga, który stał się człowiekiem. Ciało jej zostało  zachowane od zepsucia w grobie.                

Oblubienica  Maryja cała jezt piękna i nawet zmaza pierworodna jej nie dotknęła.                 Ogród zamknięty i  źródło zapieczętowane  to są symbole  dziewictwa Maryi. Jest ona  źródłem błogosławieństwa  dla wszystkich narodów.

VIII. Postać Maryi w ewangeliach  synoptycznych.

Św. Paweł W pismach jego Maryja jest wspomniana tylko raz : „ gdy jednak nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg Syna swego, zrodzonego z niewiasty”. Maryja dając Synowi  ludzkie ciało pozwoliła mu  na to by był prawdziwie  solidny z potomstwem, które miał zbawić.

Św. Marek                   

O Matce Jezusa znajdujemy tu tylko dwa teksty, które kiedyś były uważane za antymaryjne. Pierwszy raz gdy Jezus przemawiał to przybyła Matka jego i niektórzy jego krewni.  Maryja  bardziej niż ktokolwiek jest Tą , która wchodzi w zbawczy plan Boga.  Wielkość jej nie tylko tkwi w  macierzyństwie fizycznym, ale i również  w pełnym urzeczywistnieniu zamiaru, który ogłasza sam  Jezus. Dlatego jest ona jeszcze bardziej matką.  Dla Maryi  najważniejsze jest to, że stała się uczennicą Jezusa  niż, że była matką Jezusa. Dlatego wielkości Maryi należy szukać bardziej w jej świętości.

Św. Łukasz

Wraz ze św. Janem podał on informacje najdokładniejsze o Maryi. Przypisuje on nie Józefowi, ale Maryi  znaczenie najważniejsze.  Maryja dostała łaskę od Boga  i została wybrana, by urodzić mesjasza.  Poczęła  zbawiciela jako swego syna  i poczęła go dla zbawienia dla wszystkich ludzi dla Królestwa Bożego, którego ona jest pierwszą obdarowaną.  Po przez swoje przyjęcie macierzyństwa Tego, który jest  Głową rodzaju ludzkiego, można powiedzieć, że jest ona  Matką odkupionej ludzkości. Maryja jest porównana z Arką przymierza. Arka była tajemniczym tronem Boga  a łono Maryi będzie  tronem fizycznym wcielonego Boga. Magnificat  - jest modlitwą całego ludu, staje się też osobistą modlitwą Maryi i znajduje w niej swój najbardziej wzniosły wyraz. Jest ona najbardziej wiernym zwierciadłem duszy Maryi tajemnicą Jej niezrównanej wielkości i Jej niezgłębionego uniżenia. Została  wyniesiona tak wysoko w  planie Bożym ponieważ umiała stanąć  na ostatnim miejscu  w historii swojego ludu.

Św. Jan 

Podczas wesela w Kanie, gdy na uczcie weselnej  zabrakło wina Maryja powiadamia o tym Jezusa.. Jan odsłania w ten sposób nie tylko dar spostrzegawczości Maryi ale i  Jej uwagę  zwróconą na detale materialne, lecz przede wszystkim delikatność Jej serca  i Jej wrodzone współczucie. Opowiadanie o tym weselu  wyraża współczucie  i wrażliwość  Dziewicy dla  ludzkich trudności , a z drugiej strony wolę Jezusa w wysłuchaniu prośby Maryi.                   Jan wkłada w usta Maryi  wyznanie wiary, jakie to cała wspólnota narodu wybranego wypowiedziała pewnego dnia  otwarcie pod Synajem. W języku biblijno – hebrajskim naród Izraela  jest przedstawiany za pomocą obrazu niewiasty. Jezus mówiąc do Matki używa określenia niewiasta ponieważ, widzi w niej personifikację dawnego ludu Izraela, który osiągnął pełnię czasu.

IX .Maryja w  Ewangelii Św. Jana  i Apokalipsie

12 rozdział apokalipsy jest praktycznie jedynym tekstem Nowego Testamentu, który nawiązuje do księgi rozdziału. Chodzi o fragment w którym Bóg po grzechu pierworodnym pierwszych ludzi zapowiada  zwycięstwo potomstwa  niewiasty nad szatanem. Opis w apokalipsie wskazuje właśnie na  tą zapowiedzianą walkę między niewiastą a szatanem. Centralną postacią wydarzeń apokaliptycznych jest Potomek Niewiasty  czyli mężczyzna, który pasł będzie  wszystkie narody rózgą żelazną. To jego przede wszystkim chce zniszczyć szatan.

X .Boże Macierzyństwo  NMP 

Sobór w Efezie (431)  Theotokos  czyli Matka Boga. Termin ten budził kontrowersje. Jest on wyrazem całej chrystologii. Oddalano ją lub broniono zależało to od tego jak patrzono na Chrystusa. Macierzyństwo Boże Maryi zakłada konieczność zrozumienia tajemnicy Chrystusa. Popełniając błąd co do Chrystusa popełnia się błąd co do Matki i odwrotnie.     Nestoriusz patriarcha konstantynopolitański  zwalczał tytuł THEOTHOKOS . Uważał, że trzeba nazywać Maryję Matką  Chrystusa ( Christotokos) a nie matką Boga . Narodziny i cierpienia przypisywał nie Bóstwu ale człowieczeństwu. Oddzielał naturę  boską  od ludzkiej. Cyryl to patriarcha Aleksandrii. Kładzie on nacisk na jedność słowa wcielonego, na zjednoczenie między bóstwem i człowieczeństwem jest prawdziwie fizyczne.. To zjednoczenie uzasadnia tytuł Theotokos. Chrystus nie jest człowiekiem ubóstwionym, jest on Bogiem który przyjął ciało.   Sobór Efeski był najpierw soborem chrystologicznym a potem mariologicznym. Przyjmuje on naukę Cyryla, potwierdza dogmat o unii hipostatycznej, a w konsekwencji dogmat Bożego macierzyństwa. Uznał dwie natury ale tylko jedną osobę.        Maryja nie została nazwana Matką Bożą, po to by uwielbić jej osobę, ale ze względu na Chrystusa.

Sobór Chalcedoński (451)  potwierdza Efez i popiera  naukę Cyryla. Nauczanie to będzie powtarzane  przez  Jana II na soborze Konstantynopolitańskim II (553) i III (681) aż do Vaticanum II włącznie.   W konkluzji  dogmat Bożego macierzyństwa, oparty  całkowicie na chrystologii oznacza, że:

1.      Maryja  zrodziła słowo według ciała ( gdyż zrodzenie cielesne jest przypisywane słowu , słowo jest prawdziwie tym, które zostało zrodzone z  Maryi Dziewicy.

2.      Maryja jest więc Matką Słowa (według ciała)

...